O tym, że uprawa drzew może być sztuką, przekonamy się, patrząc na dokonania pary artystów z australijskiego Queensland. Peter Cook i Becky Northey wypracowali bowiem unikalną na świecie technikę modelowania drzew, którą nazwali Pooktre. Polega ona na stopniowym kształtowaniu pędów, czasem przez kilka, a nieraz nawet przez kilkanaście lat, aż do uzyskania pożądanej kompozycji. I choć formowanie drzew nie jest niczym nowym, nikt wcześniej nie wyniósł cięcia i szczepienia do rangi sztuki na taką skalę, jak wspomniani Australijczycy.

W tej dziedzinie są oni mistrzami, a ich praca spotyka się z coraz większym zainteresowaniem nie tylko na Antypodach. Na całym świecie techniką profesjonalnego kształtowania drzew trudni się zaledwie kilkanaście osób.

Pierwszym, który zajmował się tym na szeroką skalę i który zyskał dzięki swym pracom rozgłos, był Axel Erlandson, amerykański farmer działający już na początku XX stulecia. Dziełem jego życia jest kolekcja kilkudziesięciu drzew (25 z nich można wciąż podziwiać), które nazwał cyrkiem drzew (The Tree Circus). Obecnie jego prace możemy oglądać w Gilroy Gardens Family Theme Park w Kalifornii.

Najważniejsze w formowaniu drzew jest zrozumienie ich procesów życiowych. Dopiero taka wiedza pozwala zapanować nad ich rozwojem i nadać im pożądany kształt. Dzieje się to stopniowo, krok po kroku, każdego dnia na przestrzeni wielu sezonów. Dzięki temu drzewo rośnie równo i cieszy się dobrym zdrowiem. Ostatecznie może zostać ścięte i przemienione, poprzez fachowe techniki obróbki i impregnacji, w przedmiot codziennego użytku, np. w stolik, krzesło, taboret, ramę lustra, stolik kawowy.

Praca nad kształtowaniem drzewa zaczyna się od sporządzenia projektu, na podstawie którego wykonujemy stelaż. Po nim prowadzi się młode drzewa. Najlepsze są sadzonki wysokości nieprzekraczającej 30 cm. W trakcie wegetacji pędy dogląda się  w zasadzie codziennie. Taka systematyczność gwarantuje równomierny, przewidywalny i przede wszystkim zdrowy rozwój drzew. Co więcej, użycie stelaża powoduje, że możemy uzyskać w miarę powtarzalne meble, stopniowo doskonaląc swe umiejętności w technice kształtowania. 

 

Formowanie przez szczepienie

Formowanie drzew jest procesem wieloetapowym, w którym zastosowanie znajduje kilka technik kształtowania równocześnie. Najbardziej oczywiste jest stosowanie solidnych stelaży, które gwarantują stabilne oparcie dla pędów podczas całego rozwoju drzewa. Drugim kluczowym zabiegiem jest szczepienie. Różni się nieco od technik, jakie znamy np. z sadownictwa.

W obydwu jednak przypadkach chodzi o to samo – o możliwie szybkie i trwałe zrośnięcie się tkanek, czyli kambium (miazgi twórczej) dwóch roślin, występującego między łykiem a drewnem. Pędy ostrożnie nacinamy, przykładamy do siebie i związujemy, by ściśle przylegały. Ostatnim bardzo ważnym zabiegiem jest przycinanie. Skracając pędy, kontrolujemy siłę i kierunek wzrostu całego drzewa. Niekiedy udaje się uzyskać oryginalne formy tylko przez kreatywne stosowanie samego cięcia.

 

Jak uprawiać…krzesło

1. Drzewko sadzimy w miejscu, w którym będzie mogło rosnąć spokojnie co najmniej kilka lat.

2. Obok w ziemi mocujemy stelaż odzwierciedlający kształt np. przyszłego krzesła. Dorastające pędy wyginamy i przycinamy tak, by dały początek naszej przyszłej konstrukcji.

3. Gałązki łączymy, o ile to konieczne, poprzez szczepienie. To prosty zabieg polegający na ścięciu fragmentu kory i połączeniu pędów (wystarczy je związać). Zetknięte pędy zrastają się po kilku miesiącach.

4. Gdy drzewko przybierze wybrany kształt, uprawia się je tak długo, aż pędy zgrubieją.

5. Krzesło ścinamy i jeszcze przez rok sezonujemy w garażu.

 

Posadź i zacznij formować

Do formowania nadają się m.in. śliwa wiśniowa (ałycza) i czeremcha amerykańska (te właśnie gatunki uprawiane są przez Pooktre, obydwa rosną również w Polsce). Do kształtowania i szczepienia bardzo dobrze nadają się też jesion, klon jawor, olsza i buk pospolity. Uzyskane figury/meble można uprawiać w gruncie lub ściąć po osiągnięciu pożądanego kształtu i wielkości. Nim jednak drzewo stanie się przedmiotem codziennego użytku, musi być poddane fachowej obróbce. Warto w tym miejscu wspomnieć o zagadkowych roślinnych tworach rosnących w Zachodniopomorskiem.

Mowa o tzw. Krzywym Lesie niedaleko Szczecina, w którym rośnie ponad 300 zdeformowanych sosen. Drzewa te są wygięte w bardzo mocny łuk pod kątem ok. 90° od poziomu, ok. 20 cm nad ziemią. Do tej pory nie wiadomo, kto je tak ukształtował...