Czym jest ogród sensoryczny?

Przebywanie w ogrodzie dostarcza nam bardzo dużo wrażeń zmysłowych, które nas uspakajają, odprężają, ale też pobudzają w nas fascynację i zaciekawienie światem przyrody. Ogród sensoryczny to taki, gdzie wszystkie nasze zmysły są pobudzane, gdzie nie jesteśmy tylko biernymi obserwatorami, ale również możemy dotknąć, posmakować, usłyszeć i powąchać otaczającą nas roślinność. 

Jest to szczególnie istotne dla tych użytkowników ogrodów, którzy doświadczają upośledzenia któregoś ze zmysłów lub potrzebują znacznej stymulacji do poprawy zdrowia czy prawidłowego rozwoju.

Jakie rośliny stosujemy w ogrodach sensorycznych? Dobór gatunków jest przede wszystkim zależny od podstawowej funkcji ogrodu. Ogród sensoryczny może być częścią ogrodu botanicznego, arboretum czy fragmentem ogólnodostępnego parku lub nawet terenu przyszkolnego. Jednak zawsze rośliny, które proponowane są do nasadzeń bezpośredniego kontaktu, powinny zostać dobrane zgodnie z poniższymi wytycznymi. 

- Rośliny te muszą być bezpieczne, czyli żadne ich części nie mogą zawierać toksyn. Najczęściej rośliny stosowane w założeniach sensorycznych są bezcierniowe i bezkolcowe, choć nie musi to stanowić podstawowej reguły. Rośliny, które mogą spowodować zadrapania czy ukłucia, muszą być zastosowane w przemyślany i całkowicie kontrolowany sposób.

- Ze względu na bezpośredni kontakt z różnymi użytkownikami, rośliny do założeń sensorycznych powinny być odporne na uszkodzenia mechaniczne i szybko regenerujące się. Również te cechy będą odgrywały istotną rolę w ilości nakładów koniecznych prac pielęgnacyjnych.

- Bardzo dobrym zestawieniem gatunkowym są rośliny jadalne, zioła popularne i mniej znane, które wykorzystane są w kuchni. Oprócz działania na sferę zapachu i smaku, pełnią one w ogrodzie dużą rolę edukacyjną. Mogą być podstawą do przekazania wiedzy na tematach pochodzenia, właściwości, historii zastosowań, jak również pokazują celowość prac ogrodniczych i ścisłego powiązania człowieka ze światem roślinnym.

- W przypadku lokalizacji ogrodu przy placówkach edukacyjnych czy opieki, różne części roślin mogą być wykorzystywane podczas zajęć przyrodniczych, manualnych lub plastycznych.

- Jednym z kluczy kompozycji roślin może być ich całoroczna efektowność, czyli zestawienia roślin jednorocznych, dwuletnich, bylin oraz drzew i krzewów wzajemnie uzupełniających się okresami kwitnienia. Różnorodność nasadzeń może zachęcać do cyklicznego odwiedzania ogrodu.

Piękno przyrody dla wszystkich 

Najważniejszą cechą roślin wykorzystywanych w ogrodach sensorycznych jest ich możliwość wpływania na stymulację zmysłów u użytkowników. Mowa więc o roślinach, które mają ciekawą fakturę, kształt, wielkość liści czy pędów, interesujący kolor czy pokrój możliwy do „zaobserwowania” przez dotyk. Również rośliny szeleszczące czy szumiące pod wpływem wiatru lub poruszenia dłonią. Szeroko stosowane są zioła, które oprócz walorów smakowych roztaczają przyjemny zapach bezpośrednio lub wydobyty z liści po roztarciu palcami. Oczywiście, na zmysł powonienia bardzo pozytywnie działają kwiaty; przy tej okazji wypowiedź mona poszerzyć o informację dotyczącą zastosowania zapachów roślinnych.  

Ogród bez barier, ograniczeń, zakazów

Ogród sensoryczny powinien być miejscem w pełni dostępnym dla wszystkich użytkowników, ale przede wszystkim dla osób z dysfunkcjami. Musi być zgodny z zasadami projektowania uniwersalnego. Dlatego dostępność roślin, jak i informacji o nich, odgrywają tu szczególną rolę. Szeroko stosowane są tzw. grządki czy kwatery podniesione, umożliwiające bezpośredni kontakt z roślinami z pozycji siedzącej oraz stojącej, bez potrzeby schylania się. Ważną rolę odgrywa odpowiednio szeroka i czytelna komunikacja, z zastosowaną utwardzoną nawierzchnią, szczególnie istotną dla osób poruszających się na wózkach czy obcasach.

Nie należy tu zapominać o ilości i odpowiedniej lokalizacji miejsc odpoczynku, których brak często wyklucza lub zniechęca niektórych użytkowników. Tablice dotyczące roślin powinny być umieszczone w zasięgu wzroku oraz ręki użytkowników, tak by mogły być zapisane również w języku Brajla.

Dodatkowe informacje o lokalizacji w ogrodzie czy obecności interesujących egzemplarzy mogą być zakodowane w oznaczeniach poziomych w nawierzchni lub przez zastosowania zróżnicowanych materiałów o różnych kształtach w murkach oporowych, które również stanowią dodatkowy elementem stymulujący dla odwiedzających.