Kosaciec Iris to duży i zróżnicowany rodzaj roślin. Zaliczają się do niego kłączowe byliny o mieczowatych lub trawiastych liściach o różnych wymaganiach siedliskowych. Stosunkowo liczne, ale mało rozpowszechnione są kosaćce wodne lub nadwodne, rosnące w płytkiej (do 30 cm) wodzie lub w strefie nadwodnej.

Obok najbardziej znanych, rodzimych gatunków: kosaćca żółtego Iris pseudoacorus i syberyjskiego Iris sibirica, do uprawy w Polsce nadają się liczne gatunki azjatyckie, takie jak kosaciec mieczolistny Iris ensata, prążkowany Iris chrysographes, gładki Iris laevigata czy różnobarwny Iris versicolor. Wszystkie należą do grupy kosaćców bezbródkowych, tzn. pozbawione są pasma krótkich, jaskrawo wybarwionych włosków na zewnętrznych działkach okwiatu, typowych dla dobrze znanego kosaćca niemieckiego.

Wewnętrzne działki okwiatu często są małe, wąskie, rozłożone poziomo lub lekko ukośnie, dzięki czemu kwiaty, np. u kosaćca mieczolistnego, wydają się być spłaszczone od góry. Ta charakterystyczna budowa sprawia, że są oryginalną ozdobą ogrodu. Kwiaty wilgociolubnych kosaćców pojawiają się w czerwcu i lipcu.

Barwa kwiatów u gatunków wyjściowych, z wyjątkiem kosaćca żółtego, jest fioletowo-niebieska, ale u licznych odmian kwiaty mogą mieć różne barwy: od białej, przez różową, po fioletowoczarną (np. u kosaćca prążkowanego). Wszystkie wymienione gatunki wymagają gleb mokrych i żyznych, ale w warunkach ogrodowych często wystarczają im gleby wilgotne.