Najpopularniejszym uprawianym w naszych ogrodach lilakiem jest lilak pospolity, znany pod nazwą bez. Lilak tworzy krzewy lub małe drzewa różnej wielkości, dorastające do 5–6 m wysokości. W ogrodach prowadzony jest najczęściej w formie krzewiastej. W maju urzekają nas jego przepiękne, pachnące, rurkowate kwiaty, zebrane w okazałe szczytowe wiechy.

Krzewy lilaka pospolitego – wpisane w krajobraz wiejski – są na wpół zdziczałe, ponieważ rosną na miedzach w zadrzewieniach śródpolnych, zagród gospodarskich, wzdłuż dróg gruntowych i asfaltowych. Kiedyś sadzone były na cmentarzach oraz przy świątyniach. W Polsce zachodniej krzewy sadzono na wydmach śródpolnych, aby je wzmocnić i utrwalić. A to wszystko dzięki rozbudowanemu gęstemu systemowi korzeniowemu oraz licznym odrostom korzeniowym i odroślom, które wiążą luźne piaszczyste gleby.

W stanie naturalnym lilak rośnie w południowej Europie, na Bałkanach, ale przez wielu z nas jest uważany za naszą rodzimą roślinę. Do Polski został sprowadzony w II poł. XVI w. za panowania Zygmunta Augusta. Inne źródła podają, że przywieziono go z Wiednia po zwycięstwie Jana III Sobieskiego.

Lilak pospolity to bardzo wdzięczna roślina dla hodowców nowych odmian, których otrzymano już ponad 1000 o różnej budowie i wielkości kwiatów. Pierwsze odmiany wyhodował francuski ogrodnik Wiktor Lemoine w 1870 roku w miejscowości Nancy. W Polsce hodowlą zajmował się Mikołaj Karpow-Lipski w Chełmży.

W uprawie znajdują się odmiany o kwiatach pojedynczych, jak np. ‘Andenken an Ludwig Späth’ o ciemnopurpurowych pojedynczych kwiatach, ‘Madam Florent Stepmam’ o czystych białych kwiatach. Odmiany o kwiatach pełnych i półpełnych to: ‘Charles Joly’ o pełnych karminoworóżowych kwiatach, ‘Katherina Havemeyer’ o lawendowoniebieskich i półpełnych kwiatach, ‘Madam Lemoine’ o dużych, pełnych i białych kwiatach, ‘Michel Buchner’ o pełnych purpurowolila kwiatach. Odmiany o oryginalnej i niespotykanej barwie kwiatów to: ‘Primrose’ (to jedyna odmian o kwiatach żółtych, która w pąku jest jasnozielożółta, a po rozwoju jasnożółta) i ‘Sensation’ o purpurowych kwiatach z białą obwódką na brzegu łatek.

Lilak pospolity rozpoczyna wzrost bardzo wcześnie, wiosną, a kończy go w czerwcu lub w połowie lipca. Kwitnie na pędach zeszłorocznych, czyli pąki kwiatowe zawiązuje rok wcześniej. Wymaga stanowiska bardzo słonecznego, ponieważ już w lekkim ocienieniu słabo kwitnie. Preferuje gleby lekkie lub średnio zwięzłe, dostatecznie wilgotne, o odczynie obojętnym lub zasadowym. Ze względu na płytki i gęsty system korzeniowy, gleby pod krzewami nie należy przekopywać, a jedynie ściółkować rozłożonym obornikiem, kompostem, korą lub liśćmi. Większość odmian lilaka pospolitego może być sadzona w środowisku miejskim, ponieważ krzew ten dość dobrze znosi zanieczyszczenie powietrza.

Najkorzystniejszym terminem sadzenia krzewów jest wrzesień. Sadzone wiosną źle się przyjmują oraz wymagają systematycznego podlewania. Najodpowiedniejsze do sadzenia są krzewy uprawiane w szkółkach pojemnikowych, gdyż mają one mocny i nieuszkodzony system korzeniowy. Dołki średnicy 50–60 cm warto zaprawić kompostem lub rozłożonym obornikiem. Nie stosuje się świeżego obornika. Rośliny powstałe przez okulizację sadzi się głębiej, tak aby szyjka korzeniowa była przykryta 3–4 cm ziemi (przy głębszym sadzeniu wydają liczne odrośla trudne do usunięcia). Po posadzeniu pędy skraca się o ponad połowę. W 1. roku po posadzeniu krzewy mają krótkie przyrosty. Rok po posadzeniu wiosną przycina się je nad dobrze wykształconą parą pąków. Wartościowe i dobrze rozwinięte kwiaty powstaną w 3. roku po posadzeniu. W pierwszych latach po kwitnieniu przekwitłe kwiatostany usuwa się, aby nie zmuszać rośliny do zawiązywania owoców i nasion. Krzewy w ogrodzie zasilamy nawozami organicznymi, ściółkując powierzchnię gleby. Do zasilania nawozami mineralnymi nadaje się Azofoska lub mieszanina siarczanu potasu, superfosfatu i siarczanu amonu w proporcji 1:1:1 w dwóch terminach – przed rozpoczęciem wegetacji oraz w połowie czerwca w dawce 40 g na roślinę.

W ogrodach powinno się sadzić odmiany lilaka wzdłuż ogrodzeń, w miejscach narożnych ogrodu oraz bezpośrednio przy budynkach od słonecznej strony. Niestety, dobrze rozbudowany system korzeniowy skutecznie konkuruje z innymi roślinami, dlatego pod krzewami najlepiej sadzić barwinek pospolity, który skutecznie zarasta glebę.