Autorką tekstu oraz zdjęć jest dr Regina Dębicz

Właściciele ogrodów często pytają, co można posadzić w miejscach zacienionych przez krzewy i drzewa owocowe. Jest to również problem osób posiadających działki, na których rosną duże drzewa liściaste o gęstych koronach lub okazałe drzewa iglaste. Aby jednak odpowiedzieć na postawione na początku pytanie, należy wziąć pod uwagę wiele różnych czynników.

Przede wszystkim, zanim zaczniemy kupować i sadzić rośliny, musimy poznać warunki siedliskowe (rodzaj, żyzność, wilgotność gleby). Na pewno zawsze korzystne będzie wzbogacenie podłoża substancjami organicznymi (torfem, kompostem, rozdrobnioną i przekompostowaną korą).

Trzeba się też zdecydować na wybór stylu ogrodu, a więc czy ma to być np. ogród naturalny czy tylko zbliżony do naturalnego, a może wiejski lub nowoczesny? A ponieważ zaprojektowanie ogrodu w konkretnym stylu wcale nie jest łatwe, może lepiej je powierzyć wyspecjalizowanej firmie? Jeżeli jednak czujemy się na siłach wykonać to dzieło sami, warto skorzystać z kilku rad.

 

Zawilec gajowy Anemone nemorosa (zdj.: Fotolia.com)

Najlepiej zacząć od najprostszego sadzenia roślin, czyli dużymi powierzchniami. Do tego będą się doskonale nadawały rośliny okrywowe, czyli takie, które mają pędy płożące się lub ścielące. Można zdecydować się na jeden lub dwa gatunki albo posadzić obok siebie kilka gatunków, aby tworzyły ciekawe i estetyczne runo, którego większe płaty wprowadzą do ogrodu ład i harmonię, stanowiąc jednocześnie znakomite tło dla innych roślin.

O wartości roślin okrywowych decyduje zdolność zwartego okrywania powierzchni podłoża w możliwie krótkim czasie.

W cienistych ogrodach okrywanie podłoża powierza się najczęściej barwinkom i bluszczom. Tymczasem lista gatunków roślin, które spełniają tę funkcję, jest o wiele dłuższa. Na początek warto się przyjrzeć gatunkom bylin kwitnących wiosną jeszcze przed rozwojem liści drzew i krzewów, a więc kiedy w ogrodzie jest jeszcze sporo światła. Spośród nich na uwagę zasługują: zawilec gajowy Anemone nemorosa – tworzący białe kobierce, ziarnopłon wiosenny Ficaria verna, rannik zimowy Eranthis hyemalis – o kwiatach żółtych, kokorycz pusta i pełna Corydalis cavaC. solida – o kwiatach białych i różowych.

Warto też pamiętać o kwitnącej na niebiesko ułudce wiosennej Omphalodes verna i cebulicy syberyjskiej Scillasibirica – roślinie cebulowej, która się obficie rozsiewa. Wcześnie kwitną również różne gatunki fiołków Viola, różowo-fioletowe miodunki Pulmonaria, a nieco później konwalia majowa Convalaria majalis, marzanka wonna Galium odoratum, tiarella sercowata Tiarella cordifolia o białych kwiatach oraz bergenia sercolistna Bergeniacordifolia o kwiatach różowych i pragnia syberyjska Waldsteinia ternata  o kwiatach żółtych. Dwa ostatnie gatunki mają liście zimozielone lub półzimozielone, dekoracyjne przez cały rok.

Ten sam rodzaj liści, przy czym są one ciemnozielone, błyszczące i skórzaste, mają kopytnik pospolity Asarum europeum i przylaszczka pospolita Hepatica nobilis

Przylaszczka pospolita Hepatica nobilis (zdj.: Fotolia.com)

Jedną z najwartościowszych roślin okrywowych, efektownych w ciągu całego okresu wegetacyjnego, jest także bodziszek korzeniasty Geranium macrorrhisum, którego liście (podobnie jak pragni i kopytnika) tworzą bardzo zwarte i wyrównane runo. W cieniu drzew dobrze się również czują inne gatunki bodziszków, jak choćby pięknie kwitnące latem bodziszek czerwony i wielkopłatkowy.

Warto też zainteresować się gatunkami roślin z rodzaju epimedium Epimedium i brunnera Brunnera (ma delikatne kwiaty podobne do niezapominajek) oraz funkiami Hosta, zwłaszcza gdy w podłożu stale utrzymuje się wilgoć, której te właśnie gatunki potrzebują więcej niż omówione wcześniej.

Wszystkie wyżej wymienione byliny najlepiej rozrastają się na glebie bogatej w próchnicę, o odczynie obojętnym lub zasadowym i polecane są do sadzenia pod koronami drzew liściastych. A właśnie, co robić z opadającymi jesienią liśćmi? Nic nie trzeba z nimi robić, ponieważ są doskonałym zimowym okryciem dla bylin, a dodatkowo, po rozłożeniu się, wzbogacają glebę w próchnicę. Pod wysokimi drzewami iglastymi, np. sosnami (jeśli nie rosną zbyt gęsto), przez cały rok panuje przeważnie lekki mrok. Drzewa te rosną zwykle na glebach kwaśnych i dość suchych latem.

Na takim stanowisku dobrze sprawdzają się barwinki Vinca, kosmatka owłosiona i olbrzymia LuzulapilosaL. sylvatica – podobne do traw zimozielone byliny, gajowiec żółty Lamiumgaleobdolon i jasnota plamista Lamiummaculatum – dekoracyjna dzięki srebrzystobiałemu ulistnieniu. Nadają się one też pod drzewa liściaste.

W miejscach takich niezastąpione są także paprocie, jak np. tworząca zwarte zimozielone kobierce paprotka zwyczajna Polypodium vulgare czy podrzeń żebrowiec Blechnum spicant – przydatny na mniejsze i wilgotniejsze powierzchnie. Paprocie znakomicie się też nadają do tworzenia runa pod lipami, klonami czy dębami. Można do tego celu wykorzystać np. cienistkę Roberta Gymnocarpium robertianum, zachowującego liście na zimę języcznika zwyczajnego Phyllitis scolopendium czy paprotnika szczecinkozębnego Polystichum setiferum.

Parzydło leśne Aruncus dioicus (zdj.: Fotolia.com)

Dla urozmaicenia bylinowych „zadarnień” sadzi się wysokie byliny cieniolubne. Sadzimy je pojedynczo lub w grupach. Wiele z nich pełni także funkcje roślin okrywowych. Spośród nich na uwagę zasługują gatunki z rodzaju pluskwica Cimicifuga – byliny o ładnych liściach i smukłych białych kwiatostanach oraz parzydło leśne Aruncus dioicus – szeroko rozrastająca się długowieczna roślina o puszystych kremowych kwiatostanach. Byliny te najlepiej rosną na glebach próchnicznych i niezbyt suchych.

Do większych nasadzeń odpowiednia jest 80-cm wysokości kokoryczka wielokwiatowa Polygonatum multiflorum, bardzo dekoracyjna ze względu na liście i kwiaty. Ważne miejsce w ogrodach cienistych zajmują także wytworne tawułki Astilbe, których czerwone, różowe, liliowe lub białe wiechy kwiatów pojawiają się w zależności od gatunku i odmiany od czerwca do października. Niezbędnym warunkiem ich obfitego i długiego kwitnienia jest zapewnienie im żyznej, próchnicznej i wilgotnej gleby.

W podobnych warunkach, a nawet w głębokim cieniu, dobrze rosną wielkolistne rodgersje Rodgersia. Dużo wody w podłożu lubią języczki Ligularia, które znakomicie prezentują się w większych grupach na obrzeżach zadrzewień (w półcieniu), szczególnie w pobliżu zbiorników wodnych.