Większość paproci to wieloletnie rośliny zielne, które nie wykształciły kwiatów, więc największą ich ozdobą są liście i charakterystyczny, rozetowy pokrój. Najbardziej rozpowszechnione są paprocie o liściach pierzasto złożonych, ale istnieją również gatunki, które na pierwszy rzut oka trudno jest zaliczyć do paproci. Mogą mieć liście pojedyncze, jak np. języcznik zwyczajny Asplenium scolopendrium, lub np. czterolistne, jak u wodnej paproci marsylii Marsylliea.

Najpopularniejsze w Polsce paprocie 

Spośród żyjących obecnie ok. 10 tys. gatunków paproci, zaledwie 50 z nich rośnie w Polsce. Ze względu na zimoodporność bardzo dobrze nadają się do uprawy w naszych ogrodach. Oprócz paproci rodzimych, w ogrodach można także uprawiać liczne gatunki obcego pochodzenia, głównie z Azji.

Większość uprawianych u nas gatunków najlepiej rozwija się przy świetle przefiltrowanym przez korony drzew i znosi głęboki cień, jakiego nie tolerują żadne inne byliny. Przygodę z paprociami warto rozpocząć od łatwych w uprawie gatunków, np. adiantum stopowatego Adiantum pedatum, podrzenia żebrowca Blechnum spicant, paprotnic Cystopteris, narecznicy szerokolistnej Dryopteris dilatatasamczej D. filix-mas, pióropusznika strusiego oraz paprotnika bożonarodzeniowego Polystichum acrostichoidesszczecinkozębnego P. setiferum.

Paprotnica / Cystopteris (zdj.: Fotolia.com)

Praktyczne wykorzystanie paproci w ogrodzie 

Paprocie doskonale nadają się do tworzenia rabat bylinowych. Najczęściej są to cieniste i wilgotne zakątki ogrodu, wśród drzew, krzewówinnych bylin runa leśnego. Spośród drzew i krzewów dobrym sąsiedztwem dla paproci, z uwagi na podobne wymagania ekologiczne, są krzewy zawsze zielone, zwłaszcza różaneczniki. Źle natomiast czują się w towarzystwie drzew o płytkim i ekspansywnym systemie korzeniowym, takich jak topole, brzozy, jesionylilaki.

Różne gatunki paproci można zestawiać ze sobą, tworząc kontrasty sylwetek, rysunku liści i barwy. Można wśród nich wybrać gatunki niewielkie, dorastające zaledwie do 10-15 cm, ale także gatunki o okazałym wzroście, osiągające nawet 100 cm wysokości. Ze względu na lancetowate, nietypowe dla paproci liście cennym dodatkiem w takich zestawieniach jest zawsze języcznik zwyczajny czy adiantum stopowate o liściach zbudowanych na kształt parasola.


Uprawa paproci

Większość paproci preferuje lekko kwaśne lub kwaśne gleby z dużą zawartością próchnicy, przepuszczalne i dobrze zdrenowane. Silnie kwaśne podłoże lubią długosz królewski, paprotka zwyczajna, podrzeniec i onoklea wrażliwa. Gleb zasadowych wymagają natomiast zanokcice, języcznik zwyczajny, cienistka Roberta i paprotnica krucha. Wszystkie paprocie wymagają wilgotnego podłoża. Kilkuletnie, dobrze zakorzenione rośliny mogą znieść okresowe niedobory wody, żadna jednak paproć nie wytrzyma przedłużającej się suszy.

Zatrzymanie wilgoci w glebie ułatwi ściółkowanie jej przekompostowaną korą sosnową lub trocinami z drzew iglastych. Gatunki zawsze zielone należy sadzić w miejscach ciepłych i osłoniętych, co ochroni je przed wysuszającymi zimnymi wiatrami. Warto też zabezpieczać je w czasie dużych spadków temperatury.


Z kolei w kompozycjach barwnych warto posadzić wietlicę japońską Athyrium niponicum ‘Pictum’ o wyjątkowych, bogato wybarwionych liściach. Niezależnie od budowy liści, paprocie świetnie komponują się z innymi bylinami o ozdobnych liściach. Dzięki tak odmiennym liściom doskonale wyglądają połączone z funkiami, ale także z rodgersią czy bergenią. Takie kompozycje dobrze jest urozmaicić bylinami kwitnącymi – tawułkami, parzydłem, naparstnicą, tojadami czy pluskwicą. Godnym polecenia zestawieniem jest również połączenie drobnych roślin cebulowych, jak przebiśniegiśnieżyce, z paprociami o wysoko ułożonych liściach sezonowych, które późną wiosną zasłonią żółknące liście cebulowych.

Szczególnie reprezentacyjnie paprocie wyglądają nad wodą. W kompozycjach ogrodowych cenne są gatunki o liściach zawsze zielonych: języcznik zwyczajny, podrzenie, niektóre zanokcice, np. zielona Asplenium viride, skalna Asplenium trichomanes czy mocna Asplenium affinis.

Wymagania paproci

Do ogrodów skalnych nadają się niektóre paprocie o niewielkim wzroście. Najlepiej czują się w ocienionych częściach ogrodu skalnego lub na murkach i kamiennych stopniach schodówścieżek. Niektóre dobrze rosną nawet na stanowiskach słonecznych, byle nie narażonych na bezpośrednie działanie słońca w godzinach południowych. Szczególną uwagę należy zwrócić na dobór gatunków pod względem wymagań co do odczynu gleby. Gatunki preferujące podłoża kwaśne, jak np. podrzenie – żebrowiecnadmorski, adiantum stopowate w niskiej odmianie ‘Subpumilum’, wietlicę alpejską Athyrium distentifolium czy zachyłkę oszczepowatą Phegopteris connectilis można sadzić w ogrodach zbudowanych z piaskowca i granitu.

Paprotnica / Cystopteris (zdj.: Fotolia.com)

Paprocie, które wolą gleby o odczynie zasadowym, dobrze czują się wśród skał wapiennych. Należą do nich, m.in. języcznik zwyczajny, cienistka Robertapaprotnica krucha, zanokcice – skalna i zielona czy pełna uroku śledzionka skalna Ceterach officinarum.