Wiele osób kojarzy storczyki z tropikalnymi dekoracyjnymi roślinami w doniczkach, jednak warto wiedzieć, że także w Polsce występuje ich ponad 40 gatunków, a część z nich z powodzeniem możemy uprawiać w ogrodzie. Najefektowniejszym gatunkiem jest obuwik pospolity Cypripedium calceolus, ale przyjrzyjmy się też i innym. Ich kwiaty nie są tak duże jak u tropikalnych kuzynów, ale mimo to są bardzo interesujące.

Jednym z piękniejszych krajowych storczyków jest kruszczyk błotny Epipactis palustris. Jego kwiaty skupione są w formie luźnego grona na pojedynczym, nierozgałęziającym się pędzie, który osiąga około 50 cm wysokości. Zwykle kwiatów jest od 15 do 20, rozwijają się stopniowo od dołu łodygi. Szczyt kwitnienia przypada na połowę czerwca i lipiec.

Kwiaty kruszczyka mają ponad centymetr średnicy, płatki okwiatu są z zewnątrz zielonkawo-brunatne, wewnątrz kremowe, delikatnie zaróżowione. Warżka jest w przedniej części biała, lekko pofalowana, natomiast w części nasadowej wyraźnie węższa, z różowymi żyłkami. Szypułka kwiatowa jest owłosiona. Mimo że kwiaty nie pachną i nie wytwarzają nektaru, to są odwiedzane przez owady poszukujące pyłku.

W niesprzyjających warunkach pogodowych, gdy podczas długotrwałego deszczu zapylacze nie latają, kwiaty kruszczyka ulegają samozapyleniu. Powstają dość długie, rozdęte torebki, które po dojrzeniu wysypują tysiące drobniutkich nasion przy każdym potrąceniu lub podmuchu wiatru.

 

 

Wegetacja i rozwój kruszczyka

Kruszczyk rozpoczyna wegetację w połowie kwietnia. Najpierw z podziemnego kłącza wyrasta rozeta lancetowatych, ostro zakończonych szorstkich liści, a po dwóch miesiącach wytwarza się pęd kwiatowy. Ponieważ kruszczyk wytwarza długie podziemne rozłogi, to kwitnących roślin przybywa z roku na rok i kępa zajmuje coraz większy teren. Jednak na szczęście kruszczyk błotny nie jest tak intensywny jak perz i nie zagraża innym nasadzeniom w ogrodzie. W towarzystwie kruszczyków nie sadźmy zbyt wysokich roślin, aby ich zbytnio nie zagłuszyły.

Roślinę bardzo łatwo rozmnaża się przez podział rozrośniętych kęp po wznowieniu wegetacji wiosną lub jesienią po kwitnieniu. Podziemne rozłogi znajdują się stosunkowo płytko pod powierzchnią, dlatego nie należy spulchniać gleby w pobliżu roślin, aby ich nie uszkodzić. Lepiej jej powierzchnię wyściółkować, co będzie chronić przed zbyt szybką utratą wody z podłoża.

Jeszcze pod koniec XIX wieku dzikie storczyki były bardzo powszechne, jednak obecnie, z powodu degradacji ich siedlisk naturalnych, to coraz rzadsze i ginące rośliny. Wszystkie nasze polskie storczyki, w tym i kruszczyk błotny, znajdują się pod ochroną i nie wolno ich wykopywać ze stanowisk naturalnych.

 

Wymagania uprawowe

Oprócz urody kwiatów dużym atutem kruszczyka jest całkowita mrozoodporność – nie wymaga żadnego okrycia na zimę i świetnie poradzi sobie nawet w podgórskich ogrodach. Ponieważ w naturze rośnie na terenach wilgotnych i bagiennych, torfowiskach, łąkach, także w ogrodzie musimy mu zapewnić wilgotne stanowisko. Preferuje lekki półcień, ale urośnie także w pełnym słońcu, pod warunkiem regularnego podlewania. Można go posadzić nad brzegiem oczka wodnego, np. w towarzystwie sitowia, czermieni błotnej lub kaczeńców.