Do rodziny storczykowatych Orchidaceae należy ponad 20 tysięcy różnorodnych roślin, które można spotkać na obu półkulach, niemal we wszystkich strefach klimatycznych. Ta ogromna rozmaitość form i miejsc występowania sprawia, że poszczególne gatunki często znacznie różnią się wymaganiami uprawowymi.

Ogólnie dzieli się storczyki (zwane również orchideami) na korzeniące się w ziemi i epifity, które rozwijają się na gałęziach drzew. Te pierwsze wolą nieco żyźniejsze, wilgotniejsze i bardziej zacienione stanowiska, natomiast epifity wrastają korzeniami w szczeliny kory lub rozwidlenia konarów, gdzie zebrało się nieco opadłych liści i podłoża, które przywiał wiatr. Mają tam pod dostatkiem rozproszonego światła słonecznego, ale niewiele wody i składników pokarmowych. Dlatego często magazynują potrzebne substancje w zgrubiałych pędach i liściach.

Gdy staniemy się posiadaczami storczyka, warto pamiętać o kilku podstawowych zasadach pielęgnacji tych roślin. Storczyki dobrze rosną w zacisznych miejscach, nie lubią przeciągów i zimnych powiewów, dlatego podczas wietrzenia mieszkania należy zapewnić im odpowiednią ochronę. Jeśli mają wystarczającą ilość światła i dość ciepło, mogą stać w głębi sypialni, salonu, a nawet w widnej łazience. Źle się natomiast czują w kuchni bez dobrej wentylacji, ponieważ nie tolerują oparów powstałych podczas spalania gazu.

Spis treści:

  1. Podlewanie storczyków
  2. Nawilżanie powietrza
  3. Temperatura sprzyjająca pielęgnacji storczyków
  4. Nawożenie storczyków
  5. Przesadzanie storczyków

Podlewanie storczyków

Niewłaściwe podlewanie jest najczęstszą przyczyną niepowodzeń w uprawie storczyków. Ich korzenie lubią oddychać i muszą mieć zapewniony dostęp powietrza. Często zalewane szybko gniją. W naturze epifity czerpią wodę jedynie z opadów atmosferycznych, a namiastkę podłoża, w której się korzenią, szybko przesusza wiatr.

Najlepiej podlewać storczyki niezbyt często, ale obficie, gdy podłoże w pojemniku jest całkiem suche. Gatunki korzeniące się w ziemi nie tolerują dłuższych okresów suszy, ale i one źle się czują w mokrym podłożu. Dlatego podlewajmy je tak, aby substrat był cały czas jedynie lekko wilgotny.

Czym są kleiste plamy na liściach storczyka?

Jeżeli storczyk rozwija się prawidłowo i nie obserwujemy innych niepokojących objawów, to kleiste plamy na liściach rośliny są efektem gutacji czyli tzw. wykraplania. Jest to naturalne zjawisko fizjologiczne polegające na pozbywaniu się przez roślinę nadmiaru wody poprzez wydzielanie wodnych roztworów związków organicznych i soli mineralnych w postaci kropel. Dzieje się tak gdy proces transpiracji nie zachodzi lub jest niewystarczający. Co to dla nas znaczy? Roślina jest zbyt obficie i/lub zbyt często podlewana, a w konsekwencji mogła zostać przelana.

                                                                                                                               - odpowiada dr inż. Tomasz Mróz

Nawilżanie powietrza 

Optymalna wilgotność powietrza dla większości storczyków wynosi 80-90%, chociaż niektórym gatunkom wystarcza 60-70%. W naszych mieszkaniach utrzymanie wilgotności powietrza nawet na tym niższym poziomie nie zawsze jest możliwe, zwłaszcza zimą, gdy grzeją kaloryfery.

Najprościej jest nasypać żwirku lub keramzytu do dużego płaskiego pojemnika, który do połowy wypełniamy wodą. Doniczki ze storczykami ustawiamy na żwirku tak, by ich nie zanurzyć. Woda będzie powoli parować i nawilży powietrze wokół roślin.

Storczyków raczej nie powinno się zraszać, gdyż zmoczone płatki kwiatów i liście często pokrywają się brązowymi plamami, a jeśli temperatura w pomieszczeniu wynosi poniżej 16°C, woda zbierająca się na roślinie sprzyja pojawianiu się chorób grzybowych. Pamiętajmy więc, aby nie opryskiwać bezpośrednio storczyków, ale jedynie ich najbliższe otoczenie.

Temperatura sprzyjająca pielęgnacji storczyków

Wbrew pozorom nie wszystkie storczyki lubią wysoką temperaturę. Między poszczególnymi gatunkami są tak duże różnice w tym względzie, że rośliny te dzieli się na orchidee do tzw. szklarni zimnej, umiarkowanej i ciepłej.

Do pierwszej grupy należą m.in.: Coelogyne crista, Cymbidium, Odontoglossum crispum, Paphiopedilum insigne i Zygopetalum. Latem wymagają temperatury od 16 do 20°C, zimą zaś – od 14 do 16°C.

Szklarnię umiarkowaną reprezentują:  Cattleya, Dendrobium, Epidendrum, Gongora, Laelia, Oncidium i Stanhopea, które latem najlepiej czują się w temperaturze od 18 do 25°C, zimą zaś – od 16 do 18°C.

Ostatnią grupę, czyli szklarnię ciepłą, tworzą: Angraecum, Phalaenopsis, Vanda oraz niektóre gatunki Paphiopedilum i Dendrobium. Latem musimy im zapewnić temperaturę od 20 do 27°C, zimą – od 20 do 25°C.

Światło

Najczęściej uprawiane u nas gatunki storczyków pochodzą z klimatu tropikalnego. Nie oznacza to jednak, że w domu powinny stać na południowym parapecie, wręcz przeciwnie, rośliny te wolą rozproszone światło. Najlepiej czują się więc na zachodnim lub południowo-wschodnim parapecie, a w upalne dni powinno się je cieniować i zapewnić większą wilgotność powietrza.

To, czy storczyk stoi w odpowiednim miejscu, najlepiej poznać po wyglądzie rośliny – jej liście bledną i żółkną, gdy słońce jest za ostre. W skrajnych przypadkach mogą pojawić się na nich brązowe ślady po poparzeniach. Storczyki, do których dociera zbyt mało światła, nie rosną i słabo kwitną.

Ponieważ w tropikach niezależnie od pory roku dzień trwa ok. 12 godzin, aby zapewnić storczykom odpowiednie warunki, powinniśmy doświetlać rośliny w sezonie jesienno-zimowym. W pogodne dni można włączyć np. świetlówkę na 5-6 godzin po południu i wieczorem. Gdy jest pochmurno, doświetlać storczyka możemy nawet cały dzień. Pamiętajmy jednak, że gatunki, które jesienią przechodzą okres spoczynku, nie powinny być doświetlane dłużej niż 12 godzin, ponieważ zahamuje to proces wytwarzania pąków kwiatowych.

 

Nawożenie storczyków

Rozpoczynamy je po przekwitnięciu storczyków, gdyż właśnie wtedy zaczynają rosnąć i potrzebują zasilania preparatem o dużej zawartości azotu. Najlepiej stosować odżywki przeznaczone tylko dla tych roślin, ponieważ mają odpowiednio dobrany skład i nie zawierają wapnia, który alkalizuje podłoże, co uniemożliwia storczykom pobieranie składników pokarmowych.

W praktyce przyjęły się dwa sposoby nawożenia storczyków. Pierwszy z nich polega na podawaniu nawozu przy każdym podlewaniu – rozcieńcza się wtedy 1/3 lub 1/4 podstawowej dawki w wodzie, drugi zaś to stosowanie nawozu (w podstawowej lub nieco mniejszej dawce) naprzemiennie z podlewaniem czystą wodą.

Storczyki łatwo przenawozić, ponieważ mają naprawdę niewielkie wymagania pokarmowe, poza tym są bardzo wrażliwe na nadmierne stężenie soli mineralnych w podłożu. O przenawożeniu świadczą zbyt ciemnozielone liście. Taki storczyk raczej nie zakwitnie.

Podłoże

Najważniejsze są fizyczne właściwości substratu, w którym rośnie storczyk. Jeśli jest to epifit, to podłoże powinno być dość twarde i porowate, aby powietrze bez przeszkód mogło docierać do korzeni. Podłoże dla storczyków musi mieć dużą chłonność, inaczej nie zatrzyma potrzebnej roślinie wody i soli mineralnych. Jeśli nie uda się nam kupić specjalnego podłoża, możemy je zrobić sami, mieszając ze sobą korę sosnową (koniecznie przekompostowaną, pozbawioną garbników hamujących proces wzrostu), torf i ziemię liściową.

Torf można zastąpić mchem torfowcem, korę – węglem drzewnym, keramzytem, a nawet styropianem (rozluźnią nieco substrat). Podłoże dla gatunków korzeniących się bezpośrednio w ziemi trzeba wzbogacić niewielką ilością żyznego podłoża kwiatowego. Taka mieszanka ma lekko kwaśny odczyn niezbędny do prawidłowego wzrostu orchidei.

Przesadzanie storczyków

Storczyki przesadza się do nowej doniczki co 2-3 lata, gdy korzenie już "wyjdą" z pojemnika lub gdy substrat stanie się miękki, jednolity i rozłożony. Rośliny przesadzamy po przekwitnięciu do niewiele większej doniczki. Jeśli będą miały zbyt dużo podłoża, okres przesychania bryły korzeniowej po podlaniu nadmiernie się wydłuży i storczyki zaczną chorować.

Przygotowujemy nowy pojemnik z dużą dziurą w dnie, przez którą szybko będzie wypływać woda. Na dnie układamy dość grubą warstwę drenażu, wkładamy roślinę z oczyszczonymi korzeniami i uzupełniamy brakujące podłoże świeżym substratem. Jeśli korzenie miały szarawy odcień, roślinę należy nawodnić, jeśli były zielone, nie musimy jej podlewać w dzień przesadzania.

Okres spoczynku

Aby storczyki wykształciły pąki kwiatowe, muszą przejść okres spoczynku. Większość gatunków kwitnących zimą wchodzi w letarg na początku lipca. Zaprzestajemy wtedy podlewania i ustawiamy kwiaty w lekko ocienionym miejscu. Jeśli jest to możliwe, dobrze jest wynieść storczyki na balkon lub do ogrodu (trzeba je jednak cieniować i ochraniać przed deszczem).

Na wolnym powietrzu będą lepiej odczuwały różnicę temperatury między dniem i nocą, co korzystnie wpływa na zawiązywanie się pąków. Po 6 tygodniach przenosimy rośliny z powrotem do domu. W okresie spoczynku tylko w warunkach domowych najlepiej jest zapewnić storczykom temperaturę 16-18°C. 

Jak obcinać obumarłe korzenie storczyka?

Obumarłe korzenie storczyka skracamy do zdrowego miejsca, tak aby nie naruszyć zdrowej tkanki. Jeżeli obumarcie jest wynikiem przegnicia, wówczas skracamy z zakładką (nadmiarem), tak aby na pewno usunąć chore fragmenty rośliny. Czasami niezbędne jest wycięcie całego korzenia, aż przy samym trzonie rośliny. Dodatkowo, pincetą możemy oczyścić przestrzenie międzykorzeniowe z martwych fragmentów tkanki. Po wykonanym zabiegu, a przed ponownym posadzeniem naruszone miejsca powinny przeschnąć (ok. 1 dzień w przewiewnym miejscu). Dodatkowo, uszkodzenia powstałe w wyniku cięcia można zasypać sproszkowanym węglem aktywnym.

                                                                                                                                      - odpowiada dr inż. Tomasz Mróz