Przez cały dzień trudno było oddychać ciężkim wilgotnym powietrzem. Po południu napłynęły ciemne niskie chmury, zerwał się silny wiatr i po chwili rozpętała się gwałtowna burza. W lecie deszcz jest bardzo potrzebny w ogrodzie, ale przerażenie budzi niszcząca siła nawałnic z wichurą, ulewami czy gradem.

Wobec gwałtownych, niszczących wybryków pogody jesteśmy wciąż bezradni. Pocieszające może być jedynie to, że mocne burze występują najczęściej na niedużym obszarze. Podczas gdy w jednej miejscowości wichura połamała drzewa, a piwnice są pełne wody, kilka kilometrów dalej spadło zaledwie kilka kropel deszczu i powiał trochę silniejszy wiatr.

 

Powstawanie burzy

Pojawianie się burz zależy nie tylko od układów barycznych i przemieszczających się frontów atmosferycznych, ale i od ukształtowania terenu. Na obszarach górskich i podgórskich burze są częstym zjawiskiem i pojawiają się niespodziewanie, gdyż ruchy powietrza są szybkie i pogoda może zmienić się gwałtownie. Na równinach i terenach nizinnych jest inaczej. Nadciągającą burzę widać z daleka. Niebo stopniowo ciemnieje, spada ciśnienie i temperatura, wzrasta wilgotność powietrza.

Aby ocenić, jak daleko jest burza, możemy posłużyć się znaną od dawna zasadą. Jeżeli grzmot dzielą od błyskawicy trzy sekundy, burza jest w odległości około 1 km. Gdy jest bardziej oddalona, przerwa między błyskawicą a grzmotem jest większa – jednej sekundzie odpowiada odległość mniej więcej 340 m. Niebezpieczeństwo uderzenia pioruna blisko nas grozi już przy odległości 10 km.

Roślinom ogrodowym bardziej niż błyskawice i grzmoty szkodzą opady gradu. W chmurze burzowej kryształki lodu wielokrotnie wznoszą się i opadają, stopniowo zwiększając objętość. Gdy są zbyt ciężkie, spadają na ziemię. Gradziny mogą osiągnąć prędkość ponad 50 km/h. Ich wielkość zależy od siły procesów burzowych w chmurze. Niestety, w ostatnich latach obserwuje się nasilenie burz z gradem,  co meteorolodzy łączą z postępującymi zmianami klimatycznymi.

Gdy burza minie, sprawdzamy, jakie szkody zrobiła. Jeżeli są niewielkie, z radością zauważamy, że powietrze jest świeże, a rośliny dobrze podlane.

 

Przegląd najważniejszych rodzajów chmur

Chmury powstają z wody. Tworzą je drobne kropelki albo kryształki lodu. Różne rodzaje i gatunki chmur wyróżniają się określonymi kształtami i barwami. Niektóre pomagają przewidywać nadchodzące zmiany pogody.

- Chmury kłębiasto-deszczowe (Cumulonimbus) są najpotężniejszymi chmurami wypiętrzającymi się na wysokość wielu kilometrów. Mogą przekształcać się w chmury burzowe z charakterystycznym kowadłem u góry.

- Chmury deszczowe (Nimbostratus) mają barwę szarą. Często są bardzo rozległe i wysokie z rozmytymi konturami. Mogą dać długotrwałe opady deszczu.

- Chmury pierzasto-warstwowe (Cirrostratus) mają często formę jasnej, cienkiej i przezroczystej powłoki na dużej wysokości.

- Chmury średnie warstwowe (Altostratus) są szaroniebieskie i potrafią niemal zupełnie przesłonić słońce. Mogą przynosić mżawkę.

- Chmury warstwowe (Stratus) to chmury niskie, tworzą białą lub szarą powłokę, często z mżawką.

 

Chmury pierzaste mają wiele form

- Chmury pierzaste włókniste (Cirrus fibratus)

- Chmury pierzyste haczykowate (Cirrus uncinus). Są to wysokie i jasne chmury lodowe.

- Chmury pierzasto-kłębiaste (Cirrocumulus) to tzw. baranki. Tworzą je kryształki lodu.

- Chmury średnie kłębiaste (Altocumulus) mają ciemne podstawy, ale nie dają deszczu.

- Chmury kłębiaste (Cumulus) zapewniają piękną pogodę z błękitnym niebem.

 

Rodzaje burz

Burze termiczne pojawiają się przede wszystkim w lecie, często po południu lub wieczorem. Słońce ogrzewa powietrze nad ziemią, które nasyca się wilgocią. Gdy wyższe warstwy atmosfery są wyraźnie chłodniejsze, ciepłe i wilgotne powietrze wznosi się ku górze. Ochładza się i powstają chmury kłębiasto-deszczowe (Cumulonimbus) osiągające wysokość kilku kilometrów. W chmurze pojawiają się mocne prądy wznoszące i opadające. Wytwarzają się ładunki elektryczne, których nagromadzenie powoduje wyładowania w postaci piorunów.

Burze frontowe powstają najczęściej w strefie frontu zimnego stykającego się z masami ciepłego powietrza. Zimne cięższe powietrze wciska się pod lżejsze ciepłe. Wznoszące się ciepłe masy ochładzają się, powstają chmury burzowe – podobnie jak przy burzach termicznych.  Burze frontowe powodują najczęściej spadek temperatury i zmianę pogody.