Wzmianki o tej niskiej, mniej więcej 40-centymetrowej roślinie można spotkać w księgach religijnych wielu wyznań. Wspomina o niej Talmud jako o środku przeciw gorączce. W Biblii, w Ewangelii Św. Mateusza, wymieniana jest wraz z kminkiem i koperkiem, a w księgach Izajasza przedstawiona jest jej uprawa. Czarnuszka w uprawie znana jest prawdopodobnie od czasów neolitu (4500-1700 lat p.n.e). Jej czarne pomarszczone nasiona znajdowano w egipskich sarkofagach. A lekarze w starożytnym Rzymie zalecali je, między innymi, jako środek usuwający nieprzyjemny zapach czosnku i cebuli, których zjadano wówczas bardzo dużo.

Czarnucha, nigella, czarny kmin (takie nazwy nosiła) popularna była do wieku XVI, zarówno jako namiastka drogich przypraw wschodnich, jak i środek leczniczy. Później wyszła z mody, nie straciła jednak swych cennych właściwości.

Nasiona czarnuszki siewnej Nigella sativa zawierają 25-40% oleju i 0,5-1,5 % olejku eterycznego, ponad 1% saponin, substancje gorzkie, garbniki, glikozyd melantynę, alkaloid nigelinę. Ten skład chemiczny wpływa na charakterystyczny zapach nasion i ich ostry, korzenny smak.

Czarnuszka siewna (zdj.: Fotolia.com)

Czarunszuka siewna a zastosowanie w lecznictwie

Zbadano, że olejek zawarty w roślinie ma silne właściwości przeciwbakteryjne. Największą aktywność wykazuje przeciw bakteriom gram-dodatnim. Niszczy również pleśnie, szczególnie z rodzaju Aspergillus. Działa także zabójczo na robaki, głównie tasiemca gatunku Taenia solinum.

Nasiona czarnuszki są skutecznym środkiem rozkurczowym, poprawiającym trawienie, moczopędnym, żółciopędnym oraz zwiększającym laktację.

Mnogość zastosowań w kosmetyce

olejek uzyskiwany z czarnuszki używany jest do produkcji perfum.

Czarnuszka - uprawa i pielęgnacja 

Gleba – czarnuszka nie jest zbyt wymagająca, jednak lepiej rośnie, gdy podłoże jest żyzne i przepuszczalne.

Stanowisko – nie lubi zacienienia.

Rozmnażanie – siew na przełomie marca i kwietnia do gruntu, na głębokość ok. 1 cm, odległość w rzędach 25-30 cm, wschodzi po około 2 tygodniach. Roślinki należy przerwać, pozostawiając co 10 cm.

Pielęgnacja – w pierwszym okresie czarnuszka rośnie wolno i wymaga wówczas starannego usuwania innych konkurujących roślin. Jeżeli nie zbieramy nasion, a uprawiamy czarnuszkę do dekoracji – ścinanie przekwitniętych kwiatów powoduje ponowne kwitnienie.

Zbiór – wykorzystuje się nasiona, ich zbiór przypada na sierpień i wrzesień, gdy torebki nasienne zaczynają brunatnieć. Są ścinane i suszone w całości, wraz z nasionami. Po wysypaniu z torebek nasiona wymagają jeszcze dosuszenia.

Przechowywanie – nasiona łatwo ulegają pleśnieniu, dlatego przed przechowywaniem powinny być jeszcze raz dosuszone i złożone w suchym miejscu.

Czarnuszka w kuchni

Podstawowym zastosowaniem jest dodawanie nasion czarnuszki, zwanej też kminem rzymskim, do pieczywa. Wraz z makiem, kminkiem, anyżem należy do tzw. przypraw piekarskich, poprawiających smak pieczywa. Nasiona dodaje się do ciasta oraz posypuje nimi upieczony już chleb.

Wyjątkowo dobrze smakują z wypiekami z mąki pszennej – chlebem, bułkami, drożdżówkami. Piekarze na południu Polski chętnie dodają czarnuszkę do swoich wyrobów. Olejek z nasion ma zastosowanie przy wyrobie wódek gatunkowych.

W Indiach – w kuchni wedyjskiej – nasionami czarnuszki przyprawia się twaróg, mleko i pieczywo. Tam też do dziś z nasion pozyskuje się olej.

W Turcji nasiona używane są jako pikantna, korzenna przyprawa, nieco przypominająca w smaku pieprz. Takie też zastosowanie miała w Europie w okresie średniowiecza, gdy przyprawy przywożone ze Wschodu były drogie i mało dostępne.

W Europie, np. we Francji, czarnuszka uznawana jest za przyprawę uniwersalną do zup, pieczywa, twarogów i mięsa. Ale najlepiej dodawać ją do różnego rodzaju potraw mącznych, np. pasztecików, pierogów, rogalików z pikantnym nadzieniem. Wykorzystywane są również liście czarnuszki, która zawierają bardzo dużo witaminy C (badania wykazały, że ponad 15-krotnie więcej niż cenione od wieków liście pietruszki). Kwiaty także zawiera ją witaminę C. Z tych powodów czarnuszka jest dobrym dodatkiem do surówek i sałatek.

Inne zastosowania

Do dekoracji stosuje się kwiaty świeże oraz suszone owocostany. Torebki nasienne łatwo zasuszają się, nie tracąc koloru. Stanowią doskonały surowiec wykorzystywany do kompozycji w suchych bukietach. Czarnuszka jest również rośliną pyłko- i miododajną.