Oto ziółko, którego roztarte liście pachną jak ogórki, a ich smak również przypomina to popularne warzywo. Ogórecznik lekarski Borago officinalis, bo o nim mowa, jest rośliną dwuletnią o pięknych delikatnych kwiatach koloru nieba w pogodny dzień. Należy do tzw. ziół sałatkowych, a jego kwiaty wykorzystywane są również do dekoracji.

W średniowieczu ogórecznik był częstym motywem zdobniczym. Malowano go w herbarzach, tkano na gobelinach oraz szarfach zakładanych przez rycerzy, a to dlatego, iż uważano, że zioło to dodaje odwagi. Współczesne badania potwierdziły związek ogórecznika z „odwagą” – działa bowiem na gruczoły wydzielające adrenalinę. Roślina pochodzi z Azji Mniejszej i Syrii. Od dawna rosła także w basenie Morza Śródziemnego. Arabowie bardzo cenili ogórecznik, zakładając jego plantacje.

Gdy rozpoczęli podbój Półwyspu Iberyjskiego, zioło dostało się do Hiszpanii, a stamtąd rozprzestrzeniło po całej Europie. U nas ogórecznik był popularny od średniowiecza. Traktowano go jako warzywo i zjadano na surowo lub po ugotowaniu jak szpinak. Nosił wówczas nazwy – boracz, borag, pazyta, ogrodna miodówka. A nazwa łacińska borago pochodzi prawdopodobnie z języka staroarabskiego i znaczy „ojciec potu”, co sugeruje wykorzystanie napotne tej rośliny.

 

Lecznicze zastosowania ogórecznika

Ze względu na działanie osłaniające śluzówkę, ogórecznik wykorzystywany jest w leczeniu stanów zapalnych, zwłaszcza przewlekłych nieżytów górnych dróg oddechowych. Duża zawartość soli mineralnych powoduje, że zioło dodawane jest do potraw w diecie bezsolnej. Korzystnie wpływa też na procesy trawienia, wydalaniaoczyszczania organizmu, co poprawia wygląd skóry.

Ogórecznik zawiera rozpuszczalną w wodzie i łatwo przyswajalną krzemionkę, która jest bardzo ważna szczególnie w diecie osób starszych, gdyż pierwiastka tego z wiekiem jest w organizmie coraz mniej. A krzem jest niezbędny w procesach przeciwdziałania chorobom naczyniowym i reumatycznym. Zwiększa także ogólną odporność organizmu.

Natomiast olej z nasion ogórecznika ma podobne właściwości jak olej z nasion wiesiołka – obniża ryzyko zatorów i zakrzepów. Dzieje się tak, ponieważ zawarty w nim kwas gamma-linoleinowy obniża poziom cholesteroluciśnienie krwi. W homeopatii poleca się wyciągi ze świeżego ziela przeciw bólom wątroby.

Zewnętrznie ogórecznik stosowany jest w postaci okładów w chorobach skóry (czyraki, wrzody, wypryski, także swędzenie pochodzenia alergicznego). Ziele zbiera się w czasie kwitnienia, ścinając pędy niezbyt nisko, aby rośliny do jesieni zdążyły odrosnąć i dać drugi zbiór. Świeże listki do bezpośredniego wykorzystania można zbierać o każdej porze. Zbierając kwiaty, odrywa się je delikatnie od kielicha. Korzystniejsze jest wykorzystanie świeżego ogórecznika niż suszonego, ponieważ zawiera on więcej składników czynnych.

Do dłuższego przechowywania trzeba go jednak suszyć w temp. do 30ºC. Kwiaty można zamrażać lub kandyzować – w takiej formie nadają się do dekoracji.

 

Ogórecznik lekarski w kosmetyce

Ziele zmieszane z otrębami stosowane jest do kąpieli w celu oczyszczenia i zmiękczenia skóry; przywraca jej jędrność i elastyczność.

 

Ogórecznik lekarski zastosowanie kulinarne

Jak większość ziół, ogórecznik wykorzystywany jest w postaci świeżej lub suszony. Świeże liście, pędy i kwiaty dodawane są np. do sałaty liściowej i główkowej. Liście i pędy trzeba drobno pokroić, wówczas stracą swoją szorstkość, natomiast kwiaty dodaje się w całości; poza walorami smakowymi nadają potrawom ciekawy wygląd. Młode liście dodaje się także do mizerii, twarogu, miękkich serów, do jajek ugotowanych na twardo (wraz z koperkiem, olejem lub majonezem), a suszone – do potraw z dyni, kabaczka, cukinii i ogórków, także do zapiekanek warzywnych i ryżowych.

Ogórecznik jest popularny w kuchni niemieckiej, gdzie dodaje się go do zup – pomidorowej, ziemniaczanej, do dań z baraniny, cynaderek, mięs mielonych, sosów ziołowych, potraw z twarogu, jajecznicy, omletu oraz warzyw, np. ogórków, białej fasoli, bakłażanów, kiszonej kapusty, kalarepy. We Francji pije się herbatę ze świeżego ogórecznika albo ziela zebranego przed kwitnieniem i przefermentowanego. W Rosji dodawany jest do grzybów, zimnych zup jarzynowych, barszczu ukraińskiego, wzmacnia smak farszu do pierogów, surówek oraz nalewek i win.


Ogórecznik jest dobrym sąsiedztwem dla truskawek, ponieważ przyczynia się do ich lepszego wzrostu. Posadzony wśród pomidorów i róż chroni je przed szkodnikami. Jest też ziołem miododajnym, dlatego warto go uprawiać na terenach oblotów pszczół.

 

Uprawa i pielęgnacja ogórecznika

• gleba - lekka, dobrze przepuszczalna
• stanowisko - słoneczne, nie lubi moczenia liści podczas podlewania
• rozmnażanie - przez siew w kwietniu, bezpośrednio do gruntu w rzędy co 30-40 cm na głębokość 1-2 cm. Nasiona kiełkują po ok. 2-3 tygodniach, często nierównomiernie. W warunkach naturalnych ogórecznik rozmnaża się z samosiewu – może być nawet uciążliwym chwastem. Nasiona na własne potrzeby można zbierać na początku września