Kosaciec Iris to jedna z niewielu roślin ogrodowych, która może poszczycić się kwiatami niemal we wszystkich barwach tęczy. Płatki kwiatowe tych pięknych przedstawicieli świata flory mogą mieć zabarwienie od białego przechodzącego w kremowy, przez cytrynowy, pomarańczowy, do różnych odcieni fioletu i aksamitnej czerni. Niepowtarzalnej elegancji dodaje kwiatom drobne żyłkowanie. To tłumaczy, dlaczego kosaćce już w średniowieczu uchodziły za wartościowe rośliny, a później, razem z różami i liliami, dekorowały pałacowe ogrody możnowładców.

Rożnorodność kosaćcow: sekcje Iris i Apogon

Cały rodzaj jest podzielony na szereg podrodzajów, względnie sekcji. Różnią się od siebie w znacznym stopniu i znajdują w ogrodach odmienne zastosowanie. Najpopularniejsze są irysy kłączowe z sekcjami Iris i Apogon.

Sekcja Iris skupia większość uprawianych odmian ogródkowych, a należą do niej kosaćce bródkowe. Wszystkie odmiany ogrodowe kosaćców bródkowych powstałe w wyniku krzyżowania wielu gatunków charakteryzują się mniej lub bardziej rozwiniętą „bródką”, tzn. pasemkiem żółtych, pomarańczowych lub białych włosków u nasady dolnych płatków.

Do sekcji Apogon należą m.in. kosaćce syberyjskie. Liście tej grupy kosaćców są soczyście zielone, wąskie, czasem malowniczo zwisają i są dekoracyjne aż do późnej jesieni. Kwiaty kosaćców syberyjskich są stosunkowo niewielkie, ale za to pojawiają się w ogromnych ilościach.


Pielęgnacja kosaćców

Wszystkie kosaćce preferują słoneczne stanowiska. Najpoważniejsze różnice ujawniają się w zakresie wymagań glebowych. Do uprawy w podłożu suchym, nawet kamienistym, nadają się przede wszystkim mieszańce kosaćca bródkowego. Na stanowiskach w podłożu wilgotnym doskonale przyjmują się kosaćce syberyjskie, a płytkie wody sadzawek to naturalne siedliska dla kosaćca żółtego. Kosaćce nie tolerują mokrego podłoża, dlatego już na etapie sadzenia należy wybrać takie stanowisko, w którym nie gromadzi się po deszczu woda.

Optymalnym rozwiązaniem byłoby sadzenie roślin na stanowiskach podwyższonych: ziemnych nasypach, wzniesieniach, wszędzie tam, gdzie woda szybko odpływa. Dodatkowo ziemię do sadzenia możemy wymieszać z odrobiną gruboziarnistego piachu, co uczyni ją jeszcze bardziej przepuszczalną. Kosaćce sadzimy bezpośrednio pod powierzchnią gruntu. W żadnym wypadku nie można ich sadzić głęboko, gdyż szybko zgniją. Kosaćce bródkowe najlepiej sadzić krótko po kwitnieniu. Wczesną jesienią powinno się je także zasilać, stosując mineralny nawóz pełnoskładnikowy o niskiej zawartości azotu. Trzeba również dopilnować, aby korzenie nie zostały zagłuszone przez chwasty. Z tego samego powodu rośliny towarzyszące warto sadzić w bezpiecznej odległości od kosaćców.


Kosaćce bródkowe

Kosaćce bródkowe można podzielić na trzy grupy, przy czym podstawowymi kryteriami podziału są tu wysokość wzrostu oraz pora kwitnienia. Kosaćce niskie, nazywane także karłowatymi (do 40 cm), np. odmiana ‘Adrienne Taylor’, otwierają sezon w drugiej połowie kwietnia. Odmiana ‘Adrienne Taylor’ osiąga wysokość 30 cm i tym samym nadaje się doskonale do uprawy w ogródkach doniczkowych i skalniakach. Kosaćce średnie, jak ‘Elegant’, kwitną na początku maja. Ich pędy kwiatowe wyrastają na wysokość od 40 do 70 cm. Ostatnią podgrupę stanowią kosaćce wysokie. U tych odmian imponuje nie tylko długość pędów, wznoszących się na wysokość przeszło 70 cm, ale też wielkość kwiatów. Odmiany wysokie kwitną pod koniec maja, w tym samym czasie co mak i szałwia. Wśród nowych odmian wysokich godna uwagi jest ‘Merlot’.  


Pielęgnacja kosaćców bródkowych

Kłącza tych kosaćców doskonale magazynują wodę i pokarm i w przeciwieństwie do kosaćców syberyjskich są w stanie przetrwać nawet w słabo wilgotnym podłożu. Ponieważ w naturalnych warunkach kosaćce bródkowe muszą się zmagać z życiem w jałowym, kamienistym podłożu, ich długie korzenie rozrastają się płytko pod powierzchnią gruntu. Ziemi wokół roślin nie należy więc plewić motyką, lecz odchwaszczać ręcznie. Przekwitłe płatki kosaćców nie opadają samoistnie, toteż kwiaty powinno się usuwać sekatorem. Dzięki temu w dalszym ciągu wyglądają atrakcyjnie, poza tym nie marnują energii na zawiązywanie nasienników.

 
Kosaciec syberyjski

Kosaciec syberyjski kwitnie wiosną, malując łąki niebieskimi wstęgami kwiatów. W ogrodach przydomowych przyjęły się w uprawie także odmiany o kwiatach żółtych i białych. Nowością wśród ostatnich jest odmiana ‘Dreaming Late’. Korzenie sadzimy nieco głębiej, wiosną rośliny silnie zasilamy i podlewamy, gdyż kosaćce syberyjskie lubią podłoże lekko wilgotne i nade wszystko zasobne w pokarm. Na rabatach okalających staw kosaciec syberyjski doskonale rozwija się w towarzystwie wielosiłu i pełnika. W przeciwieństwie jednak do kosaćca żółtego nie może on rosnąć w wodzie. Po kwitnieniu usuwamy z roślin brązowiejące części pędów kwiatowych. Liście pozostawiamy, gdyż wciąż są bardzo dekoracyjne. Dopiero jesienią, kiedy całkiem zmarnieją, powinno się je przyciąć.