Cebula, szczypiorek i czosnek to tylko jedna „twarz” roślin należących do rodzaju Allium. Znacznie liczniejsze są gatunki ozdobne. Są to byliny cebulowe pochodzące z różnych rejonów świata. Wiele z nich odznacza się mrozoodpornością wystarczającą do uprawy gruntowej w naszych warunkach.

Czosnki są ogromnie różnorodne, bo choć łączy je budowa kwiatostanów, to różni wysokość roślin, termin kwitnienia oraz wielkość, barwa, kształt i stopień wypełnienia kwiatostanów. Najniższe gatunki, jak czosnek złocisty A. moly, osiągają ok. 15 cm, najwyższe, np. czosnek olbrzymi A. giganteum czy Allium ‘Gladiator’ dorastają nawet do 120 cm.

Kwiaty czosnków przybierają różne odcienie różu, fioletu i purpury, niektóre mogą być niebieskie, białe, zielonkawe, złocistożółte, a nawet niemal czarne. Ich liczba w kwiatostanie również jest bardzo różna – u czosnku żółtego jest ich kilkanaście, z kolei u czosnku olbrzymiego może ich być nawet tysiąc!

Niezależnie od liczby kwiatów, baldachy czosnków zachwycają kształtem: mogą tworzyć niemal idealną kulę (np. u czosnku karatawskiego A. karataviense) lub wręcz przeciwnie 
– kwiaty są osadzone na szypułkach 
o różnej długości, sprawiając wrażenie artystycznego nieładu. Tak jest m.in. 
u czosnku Schuberta A. schubertii czy rzadkiego w uprawie czosnku sztyletowatego A. siculum.

U większości gatunków kwiaty rozwijają się późno jak na rośliny cebulowe, bo w maju i czerwcu, a więc wtedy, gdy liście zaczynają już zasychać. Aranżując rabaty, weźmy to pod uwagę. Planujmy je więc tak, aby żółknące liście nie psuły ogólnego wrażenia stwarzanego przez kwitnące czosnki. Możemy je np. zasłonić towarzyszącymi roślinami jednorocznymi lub bylinami. Dobrze w tej roli sprawdzają się szałwie, kocimiętki czy przywrotniki.

Dzięki ogromnej różnorodności i nie-wielkim wymaganiom uprawowym czosnki zyskują coraz więcej zwolenników, a wręcz stają się modne, tym bardziej że można je wykorzystywać w nasadzeniach różnego typu. Gatunki o bardzo okazałych kwiatostanach, jak czosnek Schuberta,  można eksponować jako rośliny soliterowe, najlepiej na tle niskich roślin okrywowych. Inne gatunki doskonale nadają się na obwódki lub do nasadzeń naturalistycznych. Niskie czosnki dobrze sprawdzają się w ogrodach skalnych. Spośród ok. 700 gatunków należących do rodzaju, jako ozdobne uprawia się najczęściej około kilkunastu taksonów, jeszcze więcej można spotkać w kolekcjach np. ogrodów botanicznych. Prezentujemy niektóre z nich.

Czosnek aflatueński aflatuense: pędy kwiatostanowe, dorastające do 1 m, zakończone są kulistymi purpurowo fioletowymi baldachami, ale w uprawie spotyka się wiele jego odmian o kwiatach w różnych odcieniach bieli, fioletu i różu. Kwiatostany osiągają nawet 15 cm średnicy. Gatunek kwitnie w maju i czerwcu. Warto go wykorzystać w większych nasadzeniach w połączeniu z bylinami, które zakryją żółknące liście kwitnącego czosnku.

Czosnek karatawski karataviense to niewysoki gatunek tworzący duże (szer. 15 cm) dekoracyjne liście, najczęściej dwa, i biało zielone lub bladoróżowe bardzo regularne kwiatostany. Liście pozostają dekoracyjne jeszcze długo po kwitnieniu, dlatego warto je eksponować na rabatach, obwódkach lub w ogrodzie skalnym. Raz posadzony, może przez wiele lat rosnąć w jednym miejscu.

Czosnek Krzysztofa christophii dorasta do 40-50 cm. Odznacza się bardzo okazałymi pięknymi kwiatostanami. Ażurowe baldachy osiągają nawet 20-25 cm średnicy. Zaczynają rozwijać się w maju, ale kwitną nawet przez dwa miesiące. Po przekwitnięciu kwiatów szypułki twardnieją, dzięki czemu kwiatostany są wspaniałą ozdobą suszonych kompozycji.

Czosnek południowy  moly wyróżnia rzadki u czosnków kolor kwiatów. Mimo niezbyt imponujących rozmiarów roślin (15 cm) i kwiatostanów, złocistożółta barwa kwiatów przyciąga wzrok, szczególnie gdy rośliny po-sadzone są w większych grupach. Mogą rosnąć nawet w cieniu.

Jeszcze niższy (około 10 cm) jest czosnek kazachstański oreophilum. Podobnie jak u czosnku południowego w kwiatostanie zebranych jest około 20 kwiatów. Mają one intensywną różowo wiśniową barwę.

O czosnku niedźwiedzim ursinum stało się ostatnio głośno, głównie ze względu na smakowe i zdrowotne walory jego liści, wykorzystywanych m.in. do sałatek i surówek. Gatunek ten spotkać można także w Polsce, w wilgotnych i cienistych lasach liściastych. Białe kwiaty zebrane są w niezbyt duże płaskie kwiatostany dorastające do 20-50 cm.

Czosnek główkowaty sphaerocephalon to również nasz rodzimy gatunek. Ma wysokie, cienkie pędy zakończone owalnymi, niezbyt dużymi główkami w kolorze ciemnej purpury. Pięknie komponuje się z trawami. Kwitnie w lipcu, najpóźniej z omawianych gatunków czosnków.

 

Jaki jest cykl uprawowy czosnków?

Przebiega podobnie jak innych roślin cebulowych kwitnących wiosną, np. narcyzów czy 
szafirków. Cebule sadzi się do gruntu jesienią, najlepiej w październiku. Przez wiele lat mogą 
rosnąć w jednym miejscu, ale dobrze jest rośliny przesadzać co 2-3 lata, żeby cebule zbytnio się nie zagęszczały. Przy tej okazji, ze względów zdrowotnych, warto zmienić miejsce ich uprawy. Najlepiej zrobić to wczesnym latem, po zaprzestaniu wegetacji. W dobrych warunkach czosnki mogą się także rozsiewać, dlatego bardzo dobrze nadają się do nasadzeń naturalistycznych. W warunkach naturalnych zasiedlają przede wszystkim niezbyt wilgotne stepy i łąki, najbardziej odpowiada im więc stanowisko słoneczne i przepuszczalna gleba. W razie suszy w czasie intensywnego wzrostu rośliny powinno się obficie podlewać.