Wzmianki o tej niskiej, mniej więcej 40-centymetrowej roślinie można spotkać w księgach religijnych wielu wyznań. Wspomina o niej Talmud jako o środku przeciw gorączce. W Biblii, w Ewangelii Św. Mateusza, wymieniana jest wraz z kminkiemkoperkiem, a w księgach Izajasza przedstawiona jest jej uprawa. Czarnuszka w uprawie znana jest prawdopodobnie od czasów neolitu (4500-1700 lat p.n.e). Jej czarne pomarszczone nasiona znajdowano w egipskich sarkofagach. A lekarze w starożytnym Rzymie zalecali je, między innymi, jako środek usuwający nieprzyjemny zapach czosnkucebuli, których zjadano wówczas bardzo dużo.

Czarnucha, nigella, czarny kmin (takie nazwy nosiła) popularna była do wieku XVI, zarówno jako namiastka drogich przypraw wschodnich, jak i środek leczniczy. Później wyszła z mody, nie straciła jednak swych cennych właściwości.

Nasiona czarnuszki siewnej Nigella sativa zawierają 25-40% oleju i 0,5-1,5 % olejku eterycznego, ponad 1% saponin, substancje gorzkie, garbniki, glikozyd melantynę, alkaloid nigelinę. Ten skład chemiczny wpływa na charakterystyczny zapach nasion i ich ostry, korzenny smak.

Czarnuszka siewna (zdj.: Fotolia.com)

Czarunszuka siewna a zastosowanie w lecznictwie

Zbadano, że olejek zawarty w roślinie ma silne właściwości przeciwbakteryjne. Największą aktywność wykazuje przeciw bakteriom gram-dodatnim. Niszczy również pleśnie, szczególnie z rodzaju Aspergillus. Działa także zabójczo na robaki, głównie tasiemca gatunku Taenia solinum.

Nasiona czarnuszki są skutecznym środkiem rozkurczowym, poprawiającym trawienie, moczopędnym, żółciopędnym oraz zwiększającym laktację.

Mnogość zastosowań w kosmetyce

olejek uzyskiwany z czarnuszki używany jest do produkcji perfum.


Czarnuszka - uprawa i pielęgnacja 

Gleba – czarnuszka nie jest zbyt wymagająca, jednak lepiej rośnie, gdy podłoże jest żyzne i przepuszczalne.

Stanowisko – nie lubi zacienienia.

Rozmnażanie – siew na przełomie marca i kwietnia do gruntu, na głębokość ok. 1 cm, odległość w rzędach 25-30 cm, wschodzi po około 2 tygodniach. Roślinki należy przerwać, pozostawiając co 10 cm.

Pielęgnacja – w pierwszym okresie czarnuszka rośnie wolno i wymaga wówczas starannego usuwania innych konkurujących roślin. Jeżeli nie zbieramy nasion, a uprawiamy czarnuszkę do dekoracji – ścinanie przekwitniętych kwiatów powoduje ponowne kwitnienie.

Zbiór – wykorzystuje się nasiona, ich zbiór przypada na sierpień i wrzesień, gdy torebki nasienne zaczynają brunatnieć. Są ścinane i suszone w całości, wraz z nasionami. Po wysypaniu z torebek nasiona wymagają jeszcze dosuszenia.

Przechowywanie – nasiona łatwo ulegają pleśnieniu, dlatego przed przechowywaniem powinny być jeszcze raz dosuszone i złożone w suchym miejscu.


Czarnuszka w kuchni

Podstawowym zastosowaniem jest dodawanie nasion czarnuszki, zwanej też kminem rzymskim, do pieczywa. Wraz z makiem, kminkiem, anyżem należy do tzw. przypraw piekarskich, poprawiających smak pieczywa. Nasiona dodaje się do ciasta oraz posypuje nimi upieczony już chleb.

Wyjątkowo dobrze smakują z wypiekami z mąki pszennej – chlebem, bułkami, drożdżówkami. Piekarze na południu Polski chętnie dodają czarnuszkę do swoich wyrobów. Olejek z nasion ma zastosowanie przy wyrobie wódek gatunkowych.

Indiach – w kuchni wedyjskiej – nasionami czarnuszki przyprawia się twaróg, mlekopieczywo. Tam też do dziś z nasion pozyskuje się olej.

Turcji nasiona używane są jako pikantna, korzenna przyprawa, nieco przypominająca w smaku pieprz. Takie też zastosowanie miała w Europie w okresie średniowiecza, gdy przyprawy przywożone ze Wschodu były drogie i mało dostępne.

W Europie, np. we Francji, czarnuszka uznawana jest za przyprawę uniwersalną do zup, pieczywa, twarogówmięsa. Ale najlepiej dodawać ją do różnego rodzaju potraw mącznych, np. pasztecików, pierogów, rogalików z pikantnym nadzieniem. Wykorzystywane są również liście czarnuszki, która zawierają bardzo dużo witaminy C (badania wykazały, że ponad 15-krotnie więcej niż cenione od wieków liście pietruszki). Kwiaty także zawiera ją witaminę C. Z tych powodów czarnuszka jest dobrym dodatkiem do suróweksałatek.

Inne zastosowania

Do dekoracji stosuje się kwiaty świeże oraz suszone owocostany. Torebki nasienne łatwo zasuszają się, nie tracąc koloru. Stanowią doskonały surowiec wykorzystywany do kompozycji w suchych bukietach. Czarnuszka jest również rośliną pyłko-miododajną.