Autorką tekstu jest dr Katarzyna Wróblewska 

Zapach szałwii jest doceniany nie tylko w kuchni, lecz także w naszych ogrodach, na tarasach i balkonach. O ich zastosowaniu w głównej mierze decyduje jednak atrakcyjny wygląd. Rodzaj szałwia Salvia jest największym rodzajem rodziny jasnotowatych Lamiaceae. Należy do niego około 700 gatunków występujących w niemal wszystkich rejonach świata. Najwięcej rośnie ich w rejonach tropikalnych i subtropikalnych, ale wiele można spotkać także w Europie. Nawet w Polsce rośnie ich ok. dziesięciu.

 

Dekoracyjne walory szałwi

Ozdobą szałwii są charakterystyczne dwuwargowe kwiaty, często bardzo efektowne. U peruwiańskiego gatunku Salvia dombeyi osiągają długość 12 cm! Jeszcze niedawno w celach dekoracyjnych uprawiano właściwie tylko jeden gatunek szałwii – jednoroczną szałwię błyszczącą Salvia splendens. Jej czerwone kwiatostany masowo zdobiły kwietniki w miastach i miejscowościach wypoczynkowych. Mało kto wie, że w Brazylii, ojczyźnie gatunku, kwiaty zapylane są przez kolibry. Ozdobą tych szłwii są nie tylko korony, intensywnie wybarwione są także kielichy kwiatów.

Szałwia Otwarta Salvia patens (zdj.: Fotolia.com)

W ostatniej dekadzie znaczenia nabierają coraz to nowe gatunki szałwii, zarówno jednoroczne, jak i wieloletnie. Poza szałwią błyszczącą spośród jednorocznych gatunków szałwii uprawia się coraz częściej szałwię omączoną Salvia farinacea o smukłych, wąskich kłosach, pokrytych białymi włoskami, fioletowych lub białych. Rośliny tego gatunku dorastają do 60-80 cm wysokości. Podobną wysokość osiąga inny jednoroczny gatunek – szałwia powabna S. viridis, syn. S. horminum o kwiatostanach przyozdobionych barwnymi, różowymi, fioletowymi lub białymi, wyraźnie żyłkowanymi podsadkami. Warto również wspomnieć o szałwii szkarłatnej S. coccinea.

Niedawno wprowadzone zostały na rynek nowe odmiany tego gatunku z serii Sallynia, polecane do uprawy pojemnikowej. Ich kwiaty mają różne barwy – od białej, przez łososiową, po różne odcienie czerwieni. Jako rośliny jednoroczne ozdobne z liści często uprawiane w pojemnikach są także odmiany wieloletniej szałwii lekarskiej S. offcinalis. Podługowate, delikatnie pomarszczone liście tego gatunku mogą mieć różna barwę – od purpurowo nabiegłych (odmiana Purpurascens) po pstre (‘Aurea’, ‘Tricolor’). Rośliny tego gatunku mogą zimować w gruncie pod okryciem. Latem będą urzekać fioletowymi wzniesionymi kwiatostanami.

Bylinowe gatunki szałwii

Bardzo cennymi roślinami ogrodowymi są bylinowe gatunki szałwii. Najbardziej znana wśród nich jest szałwia omszona S. nemorosa. Dorastające do 80 cm wysokości rośliny mogą być sadzone na rabatach lub obwódkach, ale największe wrażenie sprawią posadzone w większej grupie. Szałwia omszona pięknie komponuje się też z innymi gatunkami o smukłych kwiatostanach, np. z lobelią szkarłatną Lobelia cardinalis, kłosowcem Agastache czy innymi szałwiami – czerwono kwitnącą szałwią Roemera S. roemeriana ‘Arriba’ i różową S. x superba ‘Marlau Rose’ – przenikanie się dwóch barw na rabacie sprawia wrażenie, jakby została ona namalowana przez malarza impresjonistę. Mniej znana jest nasza rodzima szałwia łąkowa S. pratensis, świetnie nadająca się na łąkę kwietną.

Wśród bylinowych szałwii znajdzie się też wiele mniej znanych rarytasów. Można tu wymienić okazałą, efektowną, dorastającą do 1,2 m wysokości szałwię muszkatołową S. sclarea o trójbarwnych pastelowych kwiatostanach. Dzięki olejkom eterycznym o zapachu gałki muszkatołowej może być dodawana do potraw, alkoholi i kosmetyków.

Ozdobą szałwii otwartej Salvia patens są duże niebieski kwiaty. Jest to gatunek, który w naszych warunkach klimatycznych może przemarzać, dlatego w rejonach o łagodniejszym klimacie powinien zimować pod okrywą, w pozostałych natomiast lepiej uprawiać go jako roślinę nie zimującą w gruncie – szałwia otwarta tworzy bulwy korzeniowe, które jesienią można wykopać i przez zimę przechowywać w pomieszczeniach, podobnie jak karpy dalii. Ciekawa jest również rzadka, ale pełna uroku, szałwia drobnokwiatowa. Posadzona gęściej, będzie bardzo efektowną rośliną okrywową. 

Gleba i stanowisko

Szałwie, ze względu na swoje niewybredne wymagania oraz obfite i długie kwitnienie, powinny być jak najczęściej stosowane w ogrodach. Większość z nich ma podobne wymagania siedliskowe: preferują gleby lżejsze i bardziej suche oraz słoneczne stanowiska. Gatunki jednoroczne kwitną przez cały sezon, byliny najczęściej rozpoczynają kwitnienie w II poł. maja i kwitną do lipca.

Po przycięciu wznawiają kwitnienie późnym latem. Poza niektórymi gatunkami wrażliwymi na niską temperaturę zimą, są łatwe w uprawie i niezawodne. Można z nich tworzyć nasadzenia, bez obaw, że wypadną i pozostawią po sobie puste miejsca.