Odkąd wzniesione rabaty weszły do powszechnego użytku, uprawa i pielęgnacja warzywziół w przydomowych ogródkach stały się tak proste i wydajne, jak nigdy dotąd. Zalety, jakie niesie uprawa na wzniesionych grządkach, są oczywiste: dzięki lepszemu nasłonecznieniuoptymalnemu zbilansowaniu składników pokarmowych warzywa lepiej dojrzewają.

Ze względu na oryginalną budowę grządki pielęgnacjazbiór warzyw są wręcz komfortowe. Grządka staje się też coraz bardziej cenionym elementem ogrodu ozdobnego, stanowiąc m.in. część ogrodzenia lub dekoracyjny klombik.

Rabata wzniesiona może być wykonana z powszechnie dostępnych materiałów budowlanych. Najczęściej wykorzystywanym budulcem jest drewno, zaraz po nim kamień (w tym także cegły), a na jeszcze dalszej pozycji jest metalowa blacha. Drewno musi być solidnie zaimpregnowane, w przeciwnym razie stały kontakt z wilgocią doprowadzi bowiem do jego murszenia, a w efekcie pękania.

Najlepsze parametry mają impregnaty olejoweżywiczne. Roztwory solne mają tę wadę, że są łatwo wypłukiwane przez deszcz. Jeżeli szalunek jest zabezpieczony tylko powierzchniowo, należy pamiętać o systematycznym ponawianiu impregnacji.

Bardzo ważne w wypadku rabaty oszalowanej deskami jest stabilność konstrukcji. Aby ograniczyć utratę wilgoci podłoża przez parowanie, wewnętrzne ściany grządki wykładamy folią (doskonale nadaje się do tego folia do stawu). Dno założenia pozostawiamy otwarte, jednak zabezpieczone przed nornicami drobnooczkową siatką. Według ogólnie przyjętych standardów, aby mówić o komfortowej pracy z roślinami, grządka winna mieć wysokość od 80 do 120 cm, jej szerokość nie powinna zaś przekraczać 130 cm.

Wysoka plenność uzyskiwana z rabaty ma bezpośredni związek ze składem najniżej położonych warstw substratu. Zwykle są nim ogrodowe odpady organiczne, jak rozdrobnione pędy, liścietrawa. W wyniku rozkładu związków organicznych temperatura podłoża wzrasta średnio o 5-8°C.

W takich warunkach warzywa rosną szybciej, a sezon uprawowy trwa dłużej. Z czasem efekt ten ustępuje (po 1-2 latach), a jego ubocznym skutkiem jest znaczne zasilenie podłoża, przez co dodatkowe nawożenie staje się praktycznie zbędne.

Nieproszeni goście

Wzniesione grządki, ze względu na swą budowę, są niedostępne dla niektórych szkodników, jednak nie dla wszystkich. O ile ślimaki z trudem pokonują wysokie ściany szalunku, o tyle nornice przedostają się do grządki zupełnie inną drogą.

Najlepszym sposobem na odcięcie im dostępu do podłoża i roślin jest wyłożenie dna skrzyni drobnooczkową siatką (maksymalna wielkość oczka: 1,5 cm).

W pierwszym roku uprawy zaopatrzenie podłoża w składniki pokarmowe jest tak duże, że na grządce winno się uprawiać jedynie gatunki wymagające silnego zasilania, jak np. pory, bakłażany, pomidory, ogórkikapustę. Uprawę warzyw wymagających umiarkowanego zasilania, czyli np. ziółsałaty, rozpoczynamy w trzecim roku. Wzniesiona rabata nadaje się do uprawy wszystkich gatunków roślin, tym niemniej ze względów praktycznych lepiej unikać trzymania takich roślin, jak dynia, cukinia czy rabarbar.

Obfity zbiór gwarantuje uprawa współrzędna wykorzystująca wzajemne korzystne oddziaływanie roślin uprawianych na jednej grządce. W parach bardzo dobrze rosną ogórkikoper, marchewcebula, fasolacząber. Rośliną na pół ozdobną i na pół użytkową jest nasturcja, która może być wykorzystana do dekoracji rabaty lub jako straszak na mszyce lub bielinka kapustnika.

Najlepszą porą na założenie rabaty jest jesień lub wczesna wiosna, w okresie przycinania drzew i krzewów. W miejscu, gdzie ma powstać rabata, wybieramy ziemię na głębokość ok. 25 cm, następnie spulchniamy podłoże. Ziemia powinna być przepuszczalna, by móc szybko odprowadzać wodę. Szalunek wypełniamy stopniowo warstwami podłoża; zaczynamy od materiałów grubych a kończymy na drobnych. Każda warstwa powinna mieć wysokość 25-30 cm. Najniższą część substratu przygotowujemy z połamanych grubych gałęzi.

Truskawki na wzniesionych rabatach (zdj.: Fotolia.com)

Wolne przestrzenie tej warstwy zaporowej wypełniamy ziemiąobficie zlewamy wodą. Następnie układamy rozdrobnione pędy bylinkrzewów, liście, darń (obróconą), następnie dojrzały kompost. Ostatnim składnikiem podłoża jest próchnica, w ostateczności można ją zastąpić wybraną wcześniej ziemią. Każdą z warstw przekładamy ziemią ogrodową grubości ok. 10 cm.

Z czasem, w miarę postępowania procesów gnilnych, podłoże zaczyna osiadać, dlatego co roku należy dosypywać nowy substrat (mieszankę ziemi z kompostem). Po 5-6 latach materiał organiczny jest już całkowicie rozłożony; wówczas podłoże wymieniamy na nowe. Podłoże w szalunku wysycha szybciej niż ziemia na tradycyjnej grządce, dlatego latem stanowisko należy regularnie nawadniać. Najwygodniejszymnajpraktyczniejszym rozwiązaniem jest nawadnianie rabaty za pomocą przyłączonego na stałe węża ogrodowego.

Porady 

Sukces murowany

Łoże wzniesionej rabaty można również postawić z cegieł. Aby rośliny były optymalnie nasłonecznione, dłuższy bok grządki powinien leżeć na osi wschód-zachód.

W kamiennym kręgu

Powyżej poziomu gruntu mogą być uprawiane nie tylko rośliny użytkowe, ale też ozdobne. Na tej rabacie, wzmocnionej na całym obwodzie kamieniem, powstała namiastka ogródka skalnego.

Solidna podstawa

Siła, z jaką podłoże napiera na szalunek, może być naprawdę duża. Dlatego ścianki muszą być podparte mocnymi i głęboko osadzonymi w podłożu kołkami (na głębokość min. 0,5 m). Kołki powinny być rozmieszczone w regularnych odstępach na całym obwodzie skrzyni.

Dłuższy sezon

Wskutek procesów gnilnych wydzielana jest w podłożu duża ilość energii cieplnej. Dzięki temu uprawę roślin można wcześniej zacząć i później zakończyć. Tunel foliowy czyni uprawę jeszcze wydajniejszą i bezpieczniejszą.