Wnaszych domach na Boże Narodzenie coraz częściej pojawiają się wilczomlecz piękny, czyli gwiazda betlejemska, cyklamen Cyclamen, zwartnica Hippeastrum, a ostatnio także ciemiernik Helleborus.  Zapomina się natomiast o roślinie jak najbardziej z bożonarodzeniową tradycją związanej, czyli o szlumbergerze uciętej.

Szlumbergera ucięta Schlumbergera truncata (dawniej Zygocactus) z rodziny kaktusowatych Cactaceae, nazywana jest jeszcze grudnikiem lub kaktusem bożonarodzeniowym, co, jak się łatwo domyślić, ma związek z jej kwitnieniem na Boże Narodzenie. Nazwę botaniczną nadano tej roślinie na cześć francuskiego kolekcjonera kaktusów sprzed ponad 150 lat – Federica Schlumbergera. Grudnik pochodzi z Brazylii, gdzie rośnie jako epifit na drzewach w górach niedaleko Rio de Janeiro. Jego pędy składają się z płaskich, mięsistych segmentów długości do 6 cm. Na ich wierzchołkach (z areoli zbiorowej) wyrastają kwiaty barwy karminowej o oryginalnej budowie. Tworzą je odchylone do tyłu płatki (a właściwie działki okwiatu), osadzone w kilku warstwach na rurce. Szlumbergera ma pokrój krzaczasty, ale z czasem jej pędy efektownie się przewieszają.

Obecnie uprawiane są prawie wyłącznie mieszańcowe odmiany gatunku, mające czerwone, różowe, purpurowe, pomarańczowe, białe, fioletowe i żółte kwiaty, które rozwijają się od późnej jesieni aż prawie do końca zimy, czyli w okresie krótkich dni i długich nocy.

Krótkie dni są koniecznym warunkiem zawiązywania pąków kwiatowych tej rośliny. Z tego powodu zaliczana jest ona do roślin dnia krótkiego. Pamiętając o tym, możemy zmieniać jej okres kwitnienia poprzez sztuczne regulowanie długości dnia. Czego potrzebuje grudnik, żeby nam się pięknie rozwijał i w każdym następnym roku cudownie kwitł? Przede wszystkim powinien rosnąć w miejscu jasnym, ale nie bezpośrednio nasłonecznionym. Doskonale czuje się na parapecie wschodniego, jak również północnego okna. Latem można go wynieść do ogrodu na lekko ocienione stanowisko. W okresie wzrostu optymalna temperatura to 18-22ºC.

Podłoże do uprawy. Najlepiej służy grudnikowi próchniczna ziemia kompostowa lub liściowa z dodatkiem piasku i kwaśnego torfu. Roślina ta, jako epifit, nie znosi bowiem podłoża zasadowego. Z tego też powodu musimy ją dość często podlewać i zraszać (gdy nie ma jeszcze kwiatów) miękką wodą.

Nawożenie. Rośliny w okresie wzrostu zasilamy co cztery tygodnie płynnym nawozem  wieloskładnikowym o wysokiej zawartości potasu lub nawozem przeznaczonym dla kaktusów.

Okres spoczynku i kwitnienie. Aby szlumbergera zakwitała co roku, musimy jej zapewnić dwa okresy spoczynku: od sierpnia do listopada oraz po kwitnieniu, a więc najczęściej od lutego do marca. Wymaga wtedy temperatury około 15ºC. Podlewamy ją bardzo oszczędnie i nie nawozimy. Gdy po jesiennym okresie spoczynku pojawią się na niej pąki kwiatowe, należy ustawić roślinę w cieplejszym miejscu, stopniowo zwiększać dawkę wody i dokarmiać nawozem. W czasie kwitnienia nie powinno się roślin przestawiać ani obracać. Po kwitnieniu spłaszczone pędy tracą zwykle połysk, co jest pierwsza oznaką, że rośliny potrzebują ponownego okresu spoczynku.

Przesadzanie. Szlumbergera nie lubi być przesadzana, ale co 3-4 lata jest to jednak konieczne. Zabieg wykonujemy ostrożnie. Najlepszym terminem jest wiosna, po kilkutygodniowym spoczynku roślin.

Aby kaktus Bożego Narodzenia stanowił piękną dekorację świątecznego stołu, powinniśmy najpierw na jego doniczkę założyć odpowiednio dobraną osłonkę lub umieścić kilka doniczek w wiklinowym  koszyku. Roślina nie musi zresztą wcale stać na stole, równie dobrze może cieszyć oczy barwami swoich kwiatów na półce lub gdy umieścimy ją w podwieszanych donicach. Na stole możemy też postawić kompozycję wielogatunkową, w której znajdą się i grudniki.