Mikrorozmnażanie roślin, czyli rozmnażanie in vitro, jest metodą rozmnażania wegetatywnego polegającą na odtwarzaniu roślin z ich fragmentów (organów, tkanek lub komórek), nazywanych eksplantatami. Proces ten przebiega w sterylnych, ściśle kontrolowanych warunkach, na specjalnych pożywkach. Ta nowoczesna biotechnologiczna metoda szybko stała się popularna, bo pozwala na uzyskanie w ciągu roku nawet kilku milionów roślin potomnych z jednego fragmentu rośliny macierzystej.

Pozyskiwanie nowych „osobników” stało się szybkie i efektywniejsze, szczególnie u gatunków trudno rozmnażających się innymi metodami. Znacznie skrócił się czas uzyskiwania potomków o określonych walorach dekoracyjnych. Kultury in vitro pozwalają na uzyskanie sadzonek wysokiej jakości. Młode rośliny są wolne od szkodników i chorób, których nie można wyeliminować tradycyjnymi metodami. Mikrosadzonki bardzo długo przeżywają w chłodniach, dlatego ich produkcja może trwać cały rok.

Mikrorozmnażanie wymaga odpowiedniego laboratorium wyposażonego w pomieszczenia do przygotowania pożywek oraz do odkażania pożywek, naczyń, sprzętu i eksplantatów. Większość z czterech etapów przebiega w szklanych naczyniach – stąd nazwa in vitro – „w szkle”. Wszystko zaczyna się od przygotowania pożywki zawierającej mikro- i makroelementy, witaminy, węglowodany oraz regulatory wzrostu. W zależności od potrzeb, jej konsystencja jest stała lub płynna. Proporcje składników dobiera się według potrzeb gatunku i jego stadium rozwojowego.

Kolejny etap to wszczepienie materiału roślinnego na pożywkę. Eksplantaty sterylizuje się przy użyciu związków chemicznych i przenosi do jałowych naczyń z pożywką. Aby uniknąć zanieczyszczenia, czynności te wykonuje się w kabinach odkażanych światłem UV z przepływem filtrowanego powietrza. Z małych fragmentów roślin powstają liczne pędy, które można oddzielać i wykorzystywać do dalszego namnażania. Poprzez zmianę składu pożywki hamuje się tworzenie tzw. wieloroślinek i stymuluje wytwarzanie korzeni. Ostatni etap produkcji to wysadzanie roślin z kultur in vitro do odkażonego podłoża oraz ich aklimatyzacja do warunków uprawy.

Młode sadzonki chroni się przed intensywnym światłem i utratą wody. Polska należy do liderów produkcji i eksportu roślin rozmnażanych metodą in vitro. Dominują gatunki ozdobne, szczególnie uprawiane na kwiat cięty (gerbera, anturium, goździk) i rośliny doniczkowe (figowiec). Namnaża się także byliny (aster, szarotka, dziewanna, pierwiosnek, serduszka, funkia, miodunka), rośliny cebulowe oraz drzewa i krzewy ozdobne.

Możliwość długotrwałego przechowywania materiału roślinnego w laboratoriach pozwala na tworzenie „banków genów”. Są to zbiory eksplantatów z okazów o szczególnych cechach (wysoki plon, odporność na choroby, długowieczność itp.) lub gatunków ginących. W razie potrzeby można je szybko, masowo namnożyć i wprowadzić do środowiska naturalnego. Aby dowiedzieć się więcej o mikrorozmnażaniu roślin, warto odwiedzić Leśny Bank Genów Kostrzyca, który od 1996 roku gromadzi zasoby genów drzew i krzewów leśnych z Lasów Państwowych, parków narodowych, rezerwatów i pomników przyrody.