Autorką tekstu jest dr Katarzyna Wróblewska

Wśród roślin ogrodowych niewiele jest rodzajów tak barwnych i różnorodnych, a jednocześnie tak mało docenianych, jak penstemony Penstemon, nazywane także żółwikami lub wąsatkami. O rozmaitości tych roślin może świadczyć choćby liczba gatunków (prawie 300) tego północnoamerykańskiego rodzaju z rodziny trędownikowatych.

Wśród penstemonów znajdziemy rośliny skalne, osiągające zaledwie 10 centymetrów wysokości, jak i okazałe byliny dorastające nawet do 3 metrów. Równie wszechstronne jest zastosowanie penstemonów: od suchych, silnie nasłonecznionych miejsc po cieniste zakątki.

Największym atutem penstemonów jest długie, obfite, a, ze względu na różnorodność rodzaju, także wielobarwne kwitnienie. Pojedyncze kwiaty, zebrane w długie, najczęściej wzniesione grona, mają charakterystyczną rurkowatą lub lejkowatą koronę. Wydłużone kwiaty mają dwie wargi: górna powstała przez zrośnięcie się dwóch płatków, pozostałe trzy utworzyły dolną.

Kwiaty mogą mieć różne barwy: od białej po różową, czerwoną, fioletową
i niebieską, u niektórych gatunków, np. u penstemonu sosnowatego Penstemon pinofolius, korona jest żółta. U gatunków drobnokwiatowych kwiaty osiągają 2-3 centymetry długości, u mieszańców ogrodowych są znacznie okazalsze, nawet do 7 centymetrów. Wydłużone liście ułożone są parami lub w okółkach w dolnej części pędów.

  

Na zachodzie Europy, gdzie klimat jest łagodniejszy, prawdziwą furorę robią mieszańce różnych gatunków penstemonów. Z reguły wyróżniają się spektakularnym kwitnieniem: kwiaty są większe i w intensywnych barwach. W Polsce, zwłaszcza w chłodniejszych rejonach, rośliny wymagają najczęściej starannego ściółkowania i okrywania na zimę włókniną lub gałązkami drzew iglastych. Często sprzedawane są już kwitnące – mogą wtedy być traktowane jak rośliny jednoroczne na rabatach lub w uprawie pojemnikowej.

Jedne z najbardziej cenionych to mieszańce penstemonu Hartwega Penstemon hartwegii, np. odmiana ‘Picotee’ o czerwonych dzwonkowatych kwiatach z kontrastową białą gardzielą. Jeszcze więcej odmian powstało na skutek wielokrotnego krzyżowania różnych gatunków.

Z tego powodu dokładne określenie ich pochodzenia jest niemożliwe i rośliny oznaczane są tylko nazwą odmiany. Do ciekawszych mieszańców tej grupy należy np. 'Raven' o ciemnofioletowych kwiatach. Niestety, duża wrażliwość na mróz sprawia, że może być uprawiany tylko jako bylina niezimująca w gruncie. Odmiany nadające się do uprawy w Polsce to np. penstemon 'Schoenholzeri' i 'Rubicunda'.

Miejsce uprawy i rozmnażanie

Większość uprawianych u nas gatunków i odmian penstemonów najlepiej rośnie w miejscach słonecznych lub półcienistych, oświetlonych przynajmniej przez kilka godzin w ciągu dnia. Rośliny wymagają żyznej, przepuszczalnej gleby. Zbyt mokre stanowisko wyraźnie wpływa na gorsze zimowanie roślin.

Bardzo łatwo rozmnaża się je przez wysiew nasion wiosną i przez podział w tym samym terminie. Dobrym sposobem jest rozmnażanie przez sadzonki pędowe, pobierane od wiosny do jesieni z niekwitnących pędów.

Penstemony można w różnorodny sposób wykorzystywać w ogrodzie. Wyższe gatunki i odmiany nadają się do sadzenia w grupach. Latem, od czerwca do lipca/sierpnia, tworzą malownicze kolorowe łany. Doskonale sprawdzają się również w rozległych krajobrazowych nasadzeniach. Wiele taksonów ma tendencję do pokładania się, szczególnie gdy uprawiane są w głębokim cieniu, dlatego warto je sadzić przy gatunkach na tyle wysokich i sztywnych, żeby pędy penstemonów mogły się na nich opierać.

Niskie gatunki można sadzić z przodu rabaty, nadają się także do ogrodów skalnych. Ze względu na obfite kwitnienie, wiele penstemonów doskonale sprawdza się jako ozdoba balkonów i tarasów. Mogą także z powodzeniem być wykorzystywane na kwiaty cięte.