Autorem tekstu jest Dr Przemysław Bąbelewski

Ogrody na dachu, potocznie nazywane zielonymi dachami, towarzyszą człowiekowi od setek lat. Pierwsze informacje na ten temat pochodzą z VII wieku p.n.e. z Mezopotamii, gdzie powstały słynne wiszące ogrody Semiramidy. Założono je na sztucznych tarasach, których liczba wynosiła około 100. Nazywane były wiszącymi ogrodami dzięki złudzeniu, jakie dawały drzewa, które z oddali wyglądały tak, jakby unosiły się w powietrzu. 

W okolicach Morza Śródziemnego ogrody dachowe powstawały na cześć Adonisa, natomiast w Europie Północnej Skandynawowie od wieków pokrywali dachy swoich domów torfem i trawą.

Aby założyć ogród na dachu, dach musi spełniać odpowiednie wymagania techniczne, a przede wszystkim musi być wytrzymały na dodatkowe obciążenia. Konstrukcja powinna wytrzymać obciążenie od 70 do 500 kg/m². Obciążenie to uzależnione jest od posadzonych roślin, grubości i typu substratu oraz opadów deszczu i śniegu. 

 

Zielone dachy w praktyce

Obecnie wyróżnia się dwa typy zielonych dachów: ekstensywne i intensywne. Podziału tego dokonuje się na podstawie wykorzystywanej roślinności, grubości podłoża oraz sposobu użytkowania dachu.

Za dachy ekstensywne uważa się powierzchnie, które nie są ogrodami użytkowymi, lecz powierzchniami zielonymi. Przebywanie w takim „ogrodzie" związane jest tylko i wyłącznie z pracami pielęgnacyjnymi. Warstwa podłoża
w tego typu założeniach jest bardzo płytka, sięga od 3 do 8 cm. Do obsadzania tych dachów nadają się tylko takie gatunki, które naturalnie pochodzą z takich stanowisk, gdzie warunki dla rozwoju większości roślin są trudne lub wręcz nieodpowiednie. Rośliny takie powinny być odporne na mocne nasłonecznienie, silny wiatr, mróz i niewielką ilość opadów.

Najbardziej odpowiednie do tego typu założeń są nisko rosnące, szybko rozrastające się i płożące byliny. Idealne będą tu rojniki, rozchodniki lub inne rośliny skalne, np. macierzanki. Większość tego typu bylin potrafi wytrzymać długie okresy bez wody. Do najpopularniejszych można zaliczyć: rozchodnika białego, rozchodnika naskalnego, rozchodnika kwiecistego, rozchodnika mieszańcowego, rozchodnika ościstego, rozchodnika kaukaskiego, goździka kartuzka, macierzankę Doerflera, macierzankę piaskową, rogownicę kutnerowatą, skalnicę gronkową.

(zdj.: Fotolia.com)

Dachy intensywne przeznaczone są do celów rekreacyjno-wypoczynkowych. Warstwa wegetacyjna wynosi tu przynajmniej 25 cm, a sięgać może 45 cm. Przy 15-30-cm grubości warstwy stosuje się byliny, przy 30-40-cm można stosować krzewy, natomiast drzewa powinny być uprawiane w warstwie powyżej 40 cm. Utrzymanie takich ogrodów jest bardzo kosztowne, a ponadto wymagają one specjalnej konstrukcji budynku przystosowanej do dużych obciążeń. Zaletą tego typu założeń jest duży wybór roślin wykorzystywanych do sadzenia.

W warstwie od 15-cm mogą być posadzone: barwinek pospolity, dzwonek karpacki, lawenda wąskolistna, przetacznik kłosowaty, ubiorek wiecznie zielony. Od 20 cm z bylin dobrze rosną: kosaciec syberyjski, płomyk wiechowaty, tawułka japońska, nachyłek okółkowy. W podłożu o grubości 20-30 cm dobrze rosną krzewy: berberys Thunberga, bukszpan wieczniezielony, jałowiec chiński, trzmielina Fortune'a, pięciornik krzewiasty, pigwowiec japoński. W warstwie powyżej 40 cm najlepiej rosną: ligustr pospolity, róża pomarszczona, świdośliwa kanadyjska, a z roślin iglastych zawsze zielonych cyprysik Lawsona, żywotnik zachodni, cis pospolity. Drzewa reprezentowane będą przez  klon pospolity ‘Globosa’, klon polny czy robinię białą ’Umbraculifera’.

Ogrody zakładane na dachach różnią się od klasycznych ogrodów, w których rośliny mogą się swobodnie rozwijać i mają dobry dostęp do wody i składników pokarmowych. W ogrodach dachowych ważne są poszczególne warstwy znajdujące się na podstawie dachu, wśród których należy wymienić: warstwę roślinności, warstwę wegetacyjną,  warstwę filtracyjną, warstwę drenującą, warstwę ochronną, warstwę przeciwkorzenną i warstwę oddzielającą.  

Budowa zielonego dachu

Przystępując do budowy zielonego dachu, pamiętajmy, że jest to inwestycja niezwykle kosztowna. Bardzo ważne jest również zatrudnienie odpowiedniej firmy zajmującej się budową zielonych dachów, która, od projektu do realizacji, rzetelnie podejmie się zazielenienia dachu. Aranżacja zaczyna się od sprawdzenia wytrzymałości konstrukcji dachowej na obciążenia, następnie instaluje się po kolei wszystkie warstwy, począwszy od warstwy oddzielającej, a skończywszy na obsadzeniu roślinnością. Przez pierwsze tygodnie po założeniu ogrodu należy regularnie sprawdzać stan uwilgotnienia podłoża i ewentualnie nawadniać.

Założenia ekstensywne wymagają pielęgnacji dwa razy w roku, polegającej na wycinaniu przekwitłych roślin lub podlewaniu w okresach bardzo suchych. Przy założeniach intensywnych pielęgnacja musi odbywać się regularnie. Przede wszystkim polega ona na koszeniu trawy, usuwaniu chwastów i przekwitłych kwiatów lub systematycznym nawadnianiu.

Zielone dachy w Polsce

Największym założeniem na dachu w Polsce jest zielony dach na bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego, na którym ogrody mają powierzchnię powyżej 15 tysięcy m².

Ogród ten powstał w latach 1996-2001, posadzono w nim 7 tysięcy drzew i krzewów liściastych, 1000 roślin pnących oraz 2000 roślin iglastych. Irena Bajarska, projektantka, podzieliła go na wnętrza: Ogród Złoty z tawułą japońską ‘Goldmound’ i pięciornikiem krzewiastym, Ogród Karminowy z różnymi odmianami róż i krzewuszką cudowną odmiany ‘Purpurea Nana’, Ogród Zielony obsadzony trawami i irgą Dammera, Ogród Srebrny z wierzbą szwajcarską i jałowcem pośrednim odmiany ‘Mint Julep’.