W obrębie rodziny wrzosowatych botanicy wyróżniają około 100 rodzajów, a osiem z nich (borówka i żurawina, chamedafne, mącznica, modrzewnica, różanecznik, wrzos, wrzosiec) jest reprezentowanych we florze kraju.

Oprócz tego, w ogrodach i kolekcjach, spotyka się także inne rośliny wrzosowate introdukowane do Europy, uprawiane dla pięknego ulistnienia i obfitego kwitnienia. Spośród tych mniej popularnych w Polsce można uprawiać gatunki z rodzaju: brukentalia, dabecja, enkiant, golteria, kalmia, kasjopeja, kiścień, pieris i zenobia.

 Do prawidłowego wzrostu i rozwoju rośliny wrzosowate potrzebują odpowiednio niskiego pH podłoża, najlepiej w granicach 3,5-5,5, a zatem przed ich sadzeniem dobrze jest wzbogacić ziemię ogrodową w dodatek torfu kwaśnego oraz przekompostowanej kory sosnowej.

Rośliny te mają bardzo małe potrzeby nawozowe. Niskie krzewinki lubią stanowiska słoneczne, natomiast wyższe krzewy o zimozielonych liściach preferują półcień, a wszystkim najbardziej sprzyjają miejsca zaciszne i osłonięte od wiatru.

 

Gatunki wrzosowate na rabatę

W kompozycjach z wyższymi roślinami, np. różanecznikami, dobrze prezentują się pierisy. Pieris japoński Pieris japonica, w zależności od odmiany, dorasta od  0,5 do 1,5 m wysokości. Zebrane w szczytowe wiechy kwiaty (najczęściej białe) zwykle zakwitają w kwietniu. Ciekawe karminowoczerwone przyrosty ma odmiana ‘Red Mill’, z kolei młode liście ‘Little Heath’ są różowe, później białoobrzeżone.

Do wartościowych pierisów odpornych na niskie temperatury  i znoszących trudne warunki uprawy należy pieris amerykański Pieris floribunda. Wraz z pierisami dobrze rosną inne krzewy z rodziny wrzosowatych: o ozdobnych kolorowych liściach kiścień wawrzynowy Leucothoe fontanesiana, cudownie kwitnący enkiant dzwonkowaty Enkianthus campanulatus czy tworząca duże, podobne do konwalii kwiaty zenobia śniada Zenobia pulverulenta.

Oryginalnym uzupełnieniem kompozycji będzie kalmia szerokolistna Kalmia latifolia o skórzastych liściach podobnych do liści wawrzynu i ciekawych kwiatach pojawiających się w czerwcu na szczytach pędów. U ‘Kalejdoskop’ kwiaty są czerwonopurpurowe z jasną obwódką.

 

 

Gatunki wrzosowate na wrzosowisko

Dzięki zróżnicowanym terminom kwitnienia posadzenie na wrzosowisku kilku gatunków roślin wrzosowatych pozwoli cieszyć się ich kwiatami niemal przez cały sezon.

Brukentalia ostrolistna Bruckenthalia spiculifolia syn. Erica spiculifolia pokrojem przypomina wrzosy. Tworzy duże kępy o wysokości do 20 cm, zakwitające na różowo w czerwcu i lipcu. ‘Balkan Rose’ to najpopularniejsza odmiana brukentalii. Charakteryzuje się dobrą mrozoodpornością i może być uprawiana na terenie całego kraju.

Równie ciekawą zimozieloną krzewinką jest dabecja kantabryjska Daboecia cantabrica. To także krzewinka o pokładających się, długich pędach i ciemnozielonych eliptycznych listkach, kwitnąca od lipca do września.

 

Zakładanie wrzosowiska krok po kroku

 

Jej kwiaty mają kształt dzbaneczków. Odmiany różnią się między sobą barwą kwiatów: ‘Alba’ kwitnie na biało, ‘Bicolor’ na jasnofioletowo, ‘Cupido’ na ciemnoróżowo, a ‘Praegerae’ na czerwono.
Ze względu na niepełną mrozoodporność rośliny wymagają okrywania na zimę stroiszem. Należy je sadzić w miejscach najcieplejszych, osłoniętych i zacisznych, a wiosną przycinać. Podobne do dabecji, ale nieco mniejsze kwiaty tworzy kasjopeja widłakowata Cassiope lycopodioides.

To zimozielona krzewinka o gęstym, poduszkowatym pokroju, osiągająca od 15 do 20 cm wysokości. Dzwoneczkowate białe kwiaty pojawiają się na wierzchołkach pędów na przełomie kwietnia i maja. Kwiaty kształtem przypominają dzwoneczki konwalii, dlatego kasjopeję nazywa się także wrzosem konwaliowym. Niestety, kasjopeja jest wrażliwa na mróz.

 

Urocze golterie

Golteria chilijska Gaultheria mucronata syn. Pernettya mucronata w swoim naturalnym środowisku dorasta do metra wysokości, w Polsce osiąga przeciętnie 30-40 cm, a część jej pędów płoży się po ziemi. Krzew zakwita w maju i czerwcu, wydając wiechy białych kwiatów.

Właściwą ozdobą tej zimozielonej rośliny o czerwieniejących pędach są kuliste owoce, w zależności od odmiany od białych do purpurowych, utrzymujące się na gałązkach przez całą zimę. Ponieważ w naszym klimacie gatunek ten często przemaza, rośliny zwykle uprawia się w pojemnikach i wykorzystuje do dekoracji wnętrz.

Dobrą mrozoodpornością charakteryzuje się golteria rozesłana Gaultheria procumbens, ciekawy i nieco częściej spotykany w ogrodach gatunek golterii. Zimozielone krzewinki dorastają do 10-15 cm wysokości, rozrastają się szeroko za pomocą podziemnych rozłogów, dlatego rośliny te doskonale sprawdzają się jako okrywowe, tworząc zwarte kobierce liści i owoców zarówno w słońcu, jak i w cieniu. Ciemnozielone błyszczące liście na zimę czerwienieją, a młode przyrosty są czerwonoczekoladowe. Jesienią na roślinach dojrzewają duże, czerwone, bardzo ozdobne owoce.

 

 

Gatunki rodzime warte poznania

Z mało znanych gatunków rodzimych warto wymienić zimozielone krzewy oraz krzewinki najczęściej porastające torfowiska w borach bagiennych.  Różanecznik błotny, dawniej zwany bagnem błotnym Rhododenron palustre, dorasta do 1 m wysokości. Kwitnie w maju i czerwcu na biało. Jest rośliną trującą i leczniczą, objętą częściową ochroną.

W towarzystwie bagna można znaleźć wrzośca bagiennego Erica tetralix – krzewinkę dorastającą do 70 cm wysokości, kwitnącą w czerwcu i lipcu na różowo. Na podobnych stanowiskach rośnie prawie zupełnie nieznana w uprawie chamedafne północna Chamaedaphne calyculata – słabo rozgałęziony krzew o skórzastych liściach i drobnych białych kwiatach pojawiających się wiosną. Zdecydowanie łatwiej dostępna w sprzedaży jest modrzewnica pospolita Andromeda polifolia, doskonale nadająca się do tworzenia barwnych sinozielonych bądź niebieskich poduch na wrzosowiskach.

To zimozielona krzewinka o liściach przypominających rozmaryn, dorastająca do 15-25 cm wysokości. Licznie zebrane na szczytach pędów dzwoneczkowate jasnoróżowe kwiaty zakwitają w maju i czerwcu. Do najciekawszych odmian modrzewnicy należą: ‘Blu Ice’ o srebrzystoniebieskim ulistnieniu, zielonolistna z szarym nalotem ‘Compacta’ i sinoniebieskawa ‘Nikko’. Wszystkie odmiany są odporne na mróz. Ponieważ krzewy modrzewnicy są kruche i można je łatwo połamać, należy zachować ostrożność przy sadzeniu roślin oraz późniejszej ich pielęgnacji.

 

Wrzosowate jadalnych lub ozdobnych owocach

Do rodzimych roślin wrzosowatych należą także krzewinki rodzące jadalne lub ozdobne owoce. Obok dobrze znanych borówki czarnej Vaccinium myrtillus i borówki brusznicy Vaccinium vitisidaea, występujących w lasach na terenie całego kraju, których owoce wykorzystywane są do wyrobu dżemów i konfitur, na bagnach i mokradłach rośnie borówka bagienna Vaccinium uliginosum, a w górach borówka halna Vaccinium gaultheroioides  i mącznica lekarska Arctostaphylos uvaursi. Na torfowiskach w borach bagiennych powszechnie występują żurawina błotna Oxycoccus palustris oraz żurawina drobnolistkowa Oxycoccus microcarpus.