Altany miały na celu dać schronienie przed słońcem i letnim deszczem. Były lekkimi ażurowymi konstrukcjami, łatwymi do demontażu, a nawet przeniesienia w inne miejsce. Przeważnie drewniane, z wielospadzistymi dachami, z reguły miały plan wieloboku foremnego lub koła, z wejściem z jednej strony i ławeczkami usytuowanymi przy niskich ściankach. Często były podnoszone na podmurówkach, aby w razie ulewy zalewająca grunt woda nie dostała się do wnętrza. Te większe miały w środku dość miejsca na fotele ogrodowe czy leżakistoliki; można tu było wypoczywać, przyjmować gości, a nawet spożywać posiłki.
W dużych założeniach ogrodów baroku rozwinęła się moda na ozdobne, murowane altany, z kopulastymi dachami i rzeźbionymi kolumnami. Przybierały formy rotund lub, wzorowanych na antyku, monopteroz. Miały plan koła i były otoczone gęstą kolumnadą. W późniejszych wiekach stawiano w ogrodach altany przypominające gotyckie kaplice lub chińskie pagody. Budowano je, zwłaszcza w baroku, na skrzyżowaniu lub zakończeniu osi kompozycyjnych. Również popularne były altany na wzgórkach albo w narożnikach tarasów. Często też sytuowano je na sztucznych lub naturalnych wyspach jeziorek i stawów ogrodowych. Z altany zawsze musiał się rozciągać piękny widok.

Nowoczesne altany
Tradycja budowy altan nie zaginęła i wciąż się je spotyka w przydomowych ogrodach, na działkach i na placach zabaw dla dzieci. Najczęściej są to gotowe, drewniane „domki”, które kupuje się w centrach ogrodniczych obok innych elementów małej architektury: pergoli, trejaży, przęseł ogrodzenia, płotówdomków na narzędzia ogrodnicze. Mają plan kwadratu lub sześciokąta i ścianki z ukośnie złączonych listewek.
Ale oprócz tych standardowych pojawiają się oryginalne, budowane według własnego pomysłu i projektu. Na przykład, tak zwany grzyb, czyli stożkowy dach, wsparty na jednym, centralnie ustawionym słupie. Ten dach może być drewniany, kryty dachówką czy gontem, ale pokryciem może być też słoma lub trzcina. Są też cienniki, czyli ażurowe konstrukcje bez stałego zadaszenia, obrośnięte zielenią, przeważnie pnączami, również od góry rzucającą cień do wnętrza. Altana może mieć kształt namiotu lub parasola, chatki krasnoludków i bańki mydlanej; wszystko zależy od fantazji właścicieli, charakteru ogrodu i sąsiedniego domu. Przyjemnie komponuje się w ogrodzie altana nawiązująca do budynku materiałem, kształtem, kolorem czy chociaż detalem. Takie samo pokrycie dachu, wątek balustrady balkonowej, użyty jako ścianka altany, lub podmurówka identyczna jak cokół na budynku – wszystko to spaja dużą architekturę z małą, nadając całości ład i elegancję.

Gdzie zaplanować altanę
Lokalizacja altany musi być przemyślana  i odpowiednio wybrana. Trudno dzisiaj o wielkie ogrody-parki, z reguły musimy się zadowolić niewielką działką, w której ani skrzyżowania alejek, ani wzgórka czy jeziorka nie będzie. Wtedy chociaż pomyślmy o posadzeniu pięknych, pachnących i kolorowych roślin w pobliżu; niech zastąpią one dawne osie widokowe i krajobrazowe pejzaże osobom szukającym w altanie wytchnienia.