Słonecznik to jedna z najstarszych roślin ozdobnych i użytkowych. Pierwsze ar
cheologiczne dowody użytkowania słonecznika pochodzą z ok. 3000 r. p.n.e. z Meksyku, gdzie Indianie ozdabiali świątynie jego złotymi wizerunkami. Przede wszystkim jednak wykorzystywali owoce słonecznika (niełupki) do celów kulinarnych. Podobnie jak my, jedli je na surowo i prażone, ale też sporządzali z nich mąkę.

Słoneczniki sprowadzono do Europy w XIV w. jako typowe rośliny ozdobne. Najpierw zawitały do ogrodów pałacowych i dworskich, potem szybko zadomowiły się 
w chłopskich zagrodach. Od tamtej pory kojarzą się z tradycyjnymi, „babcinymi” ogródkami. Dopiero 200 lat później zapoczątkowano w Rosji uprawę słonecznika jako rośliny oleistej. Do tej pory to właśnie Rosja jest największym producentem oleju słonecznikowego. Nawet jako roślina oleista słonecznik robi wielkie wrażenie – rozległe pola tych kwitnących roślin to widok niezapomniany.

Wysokie, słabo rozgałęziające się łodygi słoneczników dorastają do 4 lub więcej metrów – rekordzista osiągnął 7,5 m wysokości! Rośliny odmian ozdobnych znacznie się pod tym względem różnią. Niskie odmiany, przeznaczone między innymi do uprawy w doniczkach, dorastają zaledwie do 30-40 cm. Sztywne pędy zakończone są dużymi, płaskimi kwiatostanami, zwanymi koszyczkami. Pojedynczy koszyczek składa się z jednego zewnętrznego okółka żółtych kwiatów języczkowatych i tworzących czarno brązową tarczę licznych niepozornych kwiatów rurkowatych. U odmian kwiatostany mogą być różnorodnie zmodyfikowane. Oprócz typowych dla gatunku koszyczków pojedynczych, spotyka się kwiatostany półpełne i pełne, niezwykle atrakcyjne. Kwiatostany słonecznika są bardzo okazałe, osiągają nawet 30 cm średnicy (największy zaobserwowany koszyczek słonecznika miał średnicę 80 cm). Kwiaty mogą być żółte, pomarańczowe lub brązowe. Młode kwiatostany obracają się, wędrując za słońcem, dopiero po wybarwieniu się kwiatów języczkowatych ustawiają tarcze koszyczków na wschód.

Słonecznik rozmnaża się przez wysiew nasion, a właściwie owoców, bezpośrednio do gruntu. Ponieważ roślina ta jest wrażliwa na mrozy, nasiona siejemy dopiero pod koniec kwietnia i na początku maja. Stosujemy tzw. siew gniazdowy, w jednym miejscu umieszczając kilka (2-3) niełupek. W zależności od siły wzrostu odmiany, niełupki siejemy co 30-70 cm. Po wschodach usuwamy najsłabsze rośliny. Słonecznikom najbardziej odpowiada stanowisko słoneczne i osłonięte od wiatru. Wysokie rośliny obciążone ogromnymi kwiatostanami są łatwo przewracane przez wiatr, dlatego najlepiej wybrać dla nich miejsca wzdłuż południowej ściany, płotu lub muru. Gleba powinna być żyzna, umiarkowanie wilgotna i dobrze uprawiona. W ciepłych i słonecznych miejscach rośliny zakwitają po 10-12 tygodniach od siewu, w lipcu, i kwitną do jesieni. Niekiedy konieczne jest podwiązywanie łodyg.

Słoneczniki mają wszechstronne zastosowanie ozdobne. Są nieodłącznym elementem ogrodu zaaranżowanego w stylu wiejskim, pięknie komponują się także z innymi kwiatami jednorocznymi kwitnącymi późnym latem i jesienią – kosmosami, cyniami czy szarłatami. Nie ma chyba nikogo, kto nie ucieszyłby się na widok bukietu słoneczników – ich urodę w wazonie docenił wszakże sam mistrz impresji van Gogh. Słoneczniki idealnie pasują do wszelkich letnio-jesiennych kompozycji owocowo-kwiatowych: z pędami owocującej róży, chmielu czy jabłek. Coraz częściej uprawiane są też jako sezonowa roślina doniczkowa.