Sasanka – kwiat o walorach dekoracyjnych, najczęściej hodowany w ogródkach i parkach. Dawniej, na obszarze Polski był objęty ochroną w naturalnym stanowisku występowania. Czy jeszcze uda się go gdzieś znaleźć i gdzie występuje sasanka zwyczajna? Na te pytania odpowiemy w poniższym artykule. Ponadto dowiesz się, jak wyglądają i kiedy kwitną sasanki. Wiele z nich uprawianych jest jako rośliny ozdobne. Jeśli  zastanawiasz się nad wysadzeniem ich do swojego przydomowego ogródka, możesz przeczytać, czy uprawa sasanki ogrodowej nie jest dla twojego terenu zbyt wymagająca.  

Sasanka: opis

W polskiej florze występują i znane są: sasanka alpejska, sasanka łąkowa, sasanka otwarta, sasanka słowacka i sasanka wiosenna. Przedstawicielem gatunku jest zaś sasanka zwyczajna, która obecnie uznana jest w naszym kraju za wymarłą.

Sasanki kwitną już wczesną wiosną. W cieplejszych rejonach zachodniej Polski kwiaty pojawiają się w marcu. Na terenie o klimacie chłodniejszym zakwitają w kwietniu. Na obszarach górskich, np. w Karkonoszach sasanka alpejska kwitnie nawet w czerwcu. Kwiaty mogą być w pełni rozwinięte dopiero latem. Ogrodnicy wyhodowali wiele mieszańców z rodzaju sasanka. Odmiany mają najczęściej fioletowe kolory kwiatów, takie jak przedstawiciel gatunku. Znane są jednak odmiany o płatkach purpurowych (Rubra), białych (Alba), postrzępionych (Papageno) i białych, pełnych kwiatach (Polka). Najpopularniejszą odmianą jest sasanka ogrodowa (Pulsatilla ×hybrida). Trudniejsze w uprawie są sasanki o kwiatach mlecznych. Mogą one też wcześniej zamierać.

Sasanka wielkokwiatowa w uprawie ogrodowej posiada różne odmiany kolorystyczne. Płatki kwiatów są niebieskofioletowe, wrzosowe, czerwone, białe lub bordowe. Jest to gatunek naturalnie występujący na Bałkanach i w Austrii. W krajach Europy objęta jest ochroną ścisłą.

Roślina może mieć nawet kilkadziesiąt kwiatów podczas jednego sezonu. Pojawiają się one stopniowo. Charakterystyczne dla sasanek są kwiaty o filcowatym owłosieniu z zewnętrznej strony. Początkowo mają postać zwieszonego w dół dzwonka, następnie w pełni się otwierają. Z czasem roślina staje się bardziej naga, pozbawiona włosków. Sasanka może wydać kolejny, pojedynczy kwiat nawet w sierpniu. Po przekwitnięciu kwiatostany sasanek w kształcie puchowej kuli stanowią dalej walor dekoracyjny.

Przedstawiciel gatunku – sasanka zwyczajna tworzy kępy osiągające 20 – 30 centymetrów wysokości. Pod ziemią roślina ma mocno rozgałęzione kłącze, z którego wyrastają liczne łodygi. Każda z nich zakończona jest kwiatem. Ma ona także srebrzyste włoski. Cała sasanka jest rośliną lekko trującą. Objawy zatrucia powodują pobudzenie i paraliż ośrodkowego układu nerwowego. Osoby, które spożywały którąś część rośliny mogą odczuwać mdłości i odurzenie.

Getty Images

Sasanka: gdzie występuje?

Sasanka występuje w stanie dzikim na terenach górskich Europy środkowej i zachodniej. W Polsce w naturalnym siedlisku bytowała na Lubelszczyźnie. Obecnie uznana za wymarłą. Jej mieszańce można znaleźć w uprawach ogrodowych, sadzone są też w parkach. Są one cenione przez ogrodników ze względu na dosyć wczesny okres kwitnienia. Uzyskane odmiany posiadają różny kolor kwiatów, a pięknie prezentują się także po przekwitnięciu.

W naturalnych warunkach sasanka porastała słoneczne, górskie zbocza, suche łąki i lasy sosnowe. Dlatego też poleca się sadzić te kwiaty w ogródkach skalnych, tak by przypominały ich rodzime warunki. Często sasanki uprawiane są kępami przy płotach, altankach i domach. Dobrze wzrastają wysadzone przy kamiennych konstrukcjach, murkach, a także przy ścieżkach.

Sasanka: uprawa 

Sasanka to heliofit - potrzebuje do wzrostu dużej ilości światła. Najlepiej rośnie w pełnym słońcu lub lekkim zacienieniu. Preferuje glebę lekką i piaszczystą. Dobrze radzi sobie w suchej i ubogiej ziemi. Dojrzałe rośliny mają rozbudowany system korzeniowy, który świetnie radzi sobie w górskich warunkach, ubogich w dostęp do wody. Potrzebuje jednak drenażu - podłoża przepuszczalnego, skalistego. Gleba do uprawy sasanek powinna być obojętna lub lekko zasadowa, może być wapnowana.
Najlepszym sposobem rozmnażania sasanek jest wysiew nasion. Latem, po ustaniu upałów dokonuje się siewu. Skiełkowane rośliny uzyskuje się po około miesiącu. Kolejnej wiosny trzeba je przesadzić na stałe miejsce. Tak otrzymane kwiaty nie powtarzają najczęściej cech rośliny matecznej. Nasiona mogą być rozsiewane przez wiatr.

Sasanka: pielęgnacja

Sasanka uprawiana w ogrodzie ginie do pięciu lat od posadzenia w stałym gruncie. Im jest to bardziej wyszukany mieszaniec – odmienny kolor i kształt płatków, tym roślina zaniknie szybciej. Nawet może obumrzeć już po trzech latach po posadzeniu. Chcąc stale cieszyć się pięknem dekoracyjnych kwiatów wiosennych, trzeba je samodzielnie przekopywać w inne miejsca.

Łatwym sposobem na rozmnażanie sasanek jest podział ich rozrośniętych kęp. Z upływem czasu następuje silny przyrost kłączy, dlatego regularną pracą pielęgnacyjną powinno być przerzedzanie ich, wykopanie i posadzenie w inne miejsce. Najlepiej jest oddalić od siebie pojedyncze kępy o minimum 20 centymetrów.
Sasanki są odporne na niedobór wody i mróz. Aby otrzymać pięknie kwitnące rośliny, należy im stworzyć warunki przypominające naturalne. Ogrodowe uprawy sasanek nie wymagają nawożenia. Jesienią nie ma potrzeby podcinania pędów, czy usuwania suchych części rośliny. 

Sasanka: czy jest pod ochroną? 

Na terenie Polski wszystkie gatunki sasanek występujące w stanie naturalnym są objęte ochroną:

  • sasanka alpejska porasta zbocza babiogórskiego, karkonoskiego i tatrzańskiego parku narodowego. Jest objęta ochroną gatunkową, ale nie jest zagrożona wyginięciem,
  •     sasanka łąkowa jest objęta ochroną ścisłą. Grozi jej wyginięcie ze względu na to, że coraz częściej trawy łąk porastają krzewy i drzewa. Działalność rolnicza na obszarze występowania tego gatunku nie sprzyja rozwojowi kłączy,
  •     sasanka zwyczajna występowała w Polsce na obszarach górskich. Na przestrzeni lat zmniejszała się jej populacja. Uzyskała kategorię zagrożenia wyginięciem. W latach 2012-2014 była objęta ścisłą ochroną gatunkową. Nie udało się jednak ocalić gatunku. Według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin oraz Czerwonej listy roślin i grzybów Polski uznana została za gatunek zaginiony, a następnie wymarły w naturalnym środowisku,
  •     sasanka otwarta czyli dzwonkowata - objęta jest w Polsce ścisłą ochrona gatunkową. Uznana za gatunek zagrożenia niskiego ryzyka w 2001 roku, wymierający w 2006 roku, w kolejnych latach sasanka otwarta została opisana, jako gatunek zagrożony wyginięciem. Roślina objęta jest także dyrektywą siedliskową. Nie sprzyja jej działalność rolnicza, zrywanie kwiatów i przesadzanie ich do prywatnych ogródków,
  •     sasanka słowacka rośnie w Polsce tylko na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego, gdzie jest objęta ścisłą ochroną. Ponadto chroni ją konwencja berneńska i dyrektywa siedliskowa. Jej nasiona przechowywane są w banku genów,
  •     sasanka wiosenna – także objęta ścisłą ochroną gatunkową. Zagraża jej ruch turystyczny w Tatrach, a na nizinach - gospodarka leśna niszcząca jej stanowiska.