Płodozmian to inaczej coroczne zmianowanie nasadzeń prowadzonych na tej samej grządce. Jego podstawą jest nieuprawianie rok po roku na jednym stanowisku warzyw spokrewnionych lub atakowanych przez te same choroby.

Gatunki z tej samej rodziny botanicznej mogą być uprawiane w tym samym miejscu najwcześniej po trzech, a najlepiej czterech latach. Dotyczy to także pomidorów, bo choć znoszą one nie najgorzej uprawę na jednym stanowisku, to mogą być atakowane przez żyjące w glebie zarodniki grzybów.

Stosowanie odpowiedniego płodozmianu chroni uprawy przed szkodnikami, chorobami, przeciwdziała wyjałowieniu podłoża. Płodozmian łatwiej stosować, gdy w warzywniku są wydzielone cztery grządki do corocznej zmiany upraw. 

 

 

Odżywianie warzyw

Jedne warzywa potrzebują do rozwoju więcej pokarmu, inne mniej. Aby optymalnie spożytkować zawarte w ziemi substancje odżywcze, rośliny dzielimy na 3 grupy. To druga podstawa płodozmianu. Dzięki przejściom od roślin o dużych potrzebach nawozowych, jak kapusta, kalafior, dynia czy cukinia, do roślin o małych potrzebach nawozowych, jak sałata czy fasola i groszek, pokarm zgromadzony w ziemi jest lepiej wykorzystywany.

Cykl uprawowy rozpoczynamy od jesiennego zasilania kompostem lub obornikiem. Najsilniej zasilamy grządkę dla warzyw najbardziej żarłocznych, pozostałe stanowiska nawozimy odpowiednio słabiej. Na czwartej grządce siejemy zielony nawóz. Jeśli płodozmian prowadzimy na jednej grządce, cykl rozpoczynamy od warzyw wymagających mocnego zasilania. W kolejnych latach uprawy zmianujemy według ustalonego klucza.

Jedna grządka w płodozmianie czteroletnim

W pierwszym roku uprawiamy na niej warzywa o dużym zapotrzebowaniu pokarmowym, do których należą przede wszystkim kapustne. W drugim roku na tej samej grządce uprawiamy rośliny o średnich potrzebach pokarmowych.

Por i ziemniaki mogą być uprawiane zarówno w pierwszej, jak i drugiej grupie roślin. W dobrze zasilonym i głęboko spulchnionym podłożu po kapustnych rosną całkiem nieźle warzywa owocowe, jak pomidory i bakłażany.

Rośliny o małych potrzebach pokarmowych są uprawiane w trzecim roku. Nie wymagają zasilania, bo dość szybko wydają plon. Rośliny strączkowe, jak fasola, zasilają podłoże w azot. Tu i ówdzie można jeszcze dodatkowo uprawiać sałatę i zioła  

Tak więc w drugim roku miejsce roślin najbardziej żarłocznych zajmują te o umiarkowanym apetycie, w trzecim zaś najmniej żarłoczne. Później grządka powinna odpocząć pod roślinami motylkowymi, na przykład koniczyną, wyką, lucerną i łubinem. Zielony nawóz poprawia strukturę gleby i daje próchnicę, przez co ziemia lepiej utrzymuje wodę i substancje pokarmowe. Dzięki roślinom na zielony nawóz ziemia jest mniej zachwaszczona i nie ulega erozji.

Podział na grupy nie jest bezwzględny, a granice czasem płynne. Tak np. ziemniaki czy por mogą być przypisane zarówno do warzyw o dużych, jak i średnich potrzebach pokarmowych. Decydujący jest tu rodzaj podłoża i wielkość owoców wydawanych przez wybraną odmianę. W ogrodnictwie ekologicznym praktykuje się płodozmian biodynamiczny.

W pierwszym roku uprawia się warzywa liściowe, jak sałata, szpinak, kapusta, kalafior, w drugim korzeniowe, jak marchew, pietruszka, czosnek, cebula, por, seler, ziemniak, rzodkiewka, w trzecim owocowe, jak ogórek, pomidor, papryka, truskawka, fasola, groch, a w czwartym kwiatowe, m.in. zioła.