Określenie łupek odnosi się do licznej grupy skał osadowych i metamorficznych, które powstały przed milionami lat. Nie jest to grupa jednolita ani pod względem wyglądu, ani zastosowania. Łupki mają różny skład mineralny, różne właściwości i różne przeznaczenie. Łączy je jedno: dobra łupliwość, czyli oddzielność warstwowa. To właśnie jej łupek zawdzięcza swą nazwę. Te cenne skały wydobywane są głównie na Dolnym Śląsku.

Łupek jest bardzo cennym materiałem budowlanym. Charakteryzuje się dużą wytrzymałością, odpornością na działanie czynników atmosferycznych oraz ścieranie. Szczególnie odporne na te warunki są łupki metamorficzne, które powstały przez przeobrażenie skał osadowych w głębi Ziemi pod wpływem wysokiej temperatury i ciśnienia (do takich najtrwalszych należą łupki kwarcytowe i łyszczykowe).

Łupek jest materiałem długowiecznym, który nawet po stu latach nie traci naturalnego uroku. Można się o tym przekonać, przyglądając się pokryciom dachowym zabytkowych kościołów czy pałaców. Na Śląsku Opolskim do dzisiaj wydobywa się czarne łupki dachówkowe, którymi od wieków pokrywało się dachy domów w tamtejszych stronach. To zresztą tylko jedno z zastosowań tego kamienia. Łupek doskonale sprawdza się jako materiał elewacyjny.

Ponadto można z niego układać ścieżki i tarasy, murki ogrodzeniowe, grille i kominki. Bardzo dobrze sprawdza się w aranżacji ogrodów skalnych i wodnych. Szczególnie malowniczo wyglądają kaskady wodne ułożone z tego kamienia. Jest również cenionym kamieniem w akwarystyce.

Łupek przeżywa w ostatnich latach prawdziwy renesans, głównie ze względu na wygląd – z jednej strony jest elegancki i surowy, ale z drugiej bardzo naturalny. Dzięki odpowiedniej obróbce można go łatwo dopasować do każdego stylu. Kamień w kolorze szarym czy grafitowym bardzo dobrze wygląda w ogrodach nowoczesnych.

Niektóre rodzaje łupków dają się polerować, dzięki czemu w nowoczesnych ogrodach doskonale nadają się do akcentowania kontrastów pomiędzy surowością kamienia a miękkością i ciepłem drewna. Płytki o nieregularnej szorstkiej powierzchni dobrze sprawdzają się jako umocnienie ścieżek.

Łupek jest stosunkowo łatwy w układaniu. Bardzo ciekawym przykładem jego wykorzystania jest tzw. mur francuski. Konstrukcja taka powstaje w wyniku warstwowego szeregowego ułożenia kamieni albo na zaprawę, albo na klej.

 

Łupek to budulec doskonały

Łupek jest powszechnie stosowany na pokrycia dachowe i elewacyjne. Jednym z powodów jest to, że ma bardzo niski współczynnik absorpcji wody (poniżej 0,4%). Ten naturalny budulec nie wymaga skomplikowanej obróbki i ma najniższy koszt produkcji spośród wszystkich materiałów dekarskich. Ma on tę zaletę, że jest nadzwyczaj trwały; jego żywotność można mierzyć w setkach lat.

Ponieważ łupek nie chłonie wody, nie grozi mu pękanie pod wpływem działania niskiej temperatury. Łupek jest wodoodporny, ogniotrwały i prawie nie wymaga konserwacji. Łupek kamienny występuje w różnych kolorach, w zależności od składu mineralnego. Najczęściej ma kolor grafitowy, ale może być też zielonkawy, brązowy czy żółtawy.

 

Łupek w Polsce i na świecie

Łupek jest wydobywany w wielu częściach świata. Pod względem ilości wydobycia palmę pierwszeństwa dzierżą: Hiszpania, Francja, Wielka Brytania, Niemcy i Portugalia. Naj-większym popytem na łupek szczyci się Francja. Duże zapotrzebowanie na ten surowiec jest też w Niemczech i Wielkiej Brytanii. Z historycznego punktu widzenia pozyskiwanie i wykorzystywanie tego materiału sięga czasów rzymskich.

W Polsce najstarsze ślady wykorzystania łupka widać zwłaszcza na terenach Polski Zachodniej. Kamień był wydobywany np. w Kotlinie Kłodzkiej. O łupkach stało się również głośno za sprawą potencjalnego źródła gazu ziemnego. Łupki są skałami nieprzepuszczalnymi i dzięki temu pomiędzy ich warstwami w głębi ziemi zgromadziły się duże złoża gazu gotowego do wydobycia. Z łupka kwarcytowego do dziś wykonuje się okładziny pieców hutniczych.