Warzywa zimujące w gruncie

 Autorką tekstu jest mgr inż. Cecylia Miłowana Uklańska

Uprawa ozima warzyw może być stosowana tylko dla niektórych gatunków, np. późnych, zimowych odmian szpinaku, roszponki, sałaty, pietruszki naciowej, które zimują w gruncie w postaci niewielkich rozet o 3-4 liściach.

Można także uprawiać ozimą cebulę, wysiewając nasiona pod koniec sierpnia, by do końca listopada wytworzyły kilka liści właściwych, oraz czosnek – wówczas jego ząbki sadzi się od połowy października do połowy listopada, aby zdążyły się jedynie ukorzenić, nie tworząc części nadziemnych.

Dla gatunków uprawianych z rozsady (sałata, endywia) termin sadzenia powinien być tak dobrany, by rośliny po posadzeniu rozwinęły jedynie system korzeniowy przed nadejściem mrozów, bez wytworzenia zielonej masy liści. Zbyt wcześnie posadzona rozsada może nie przetrwać zimy, nawet jeśli będzie dobrze chroniona przed mrozem.

Uprawa szpinaku ozimego

Szpinak uprawiany jest z siewu w terminie od końca sierpnia do połowy września, w cieplejszych rejonach kraju nawet na początku października. Rośliny, które wytworzą 3-4 liście przed nadejściem mrozów, są odporne na temperatury rzędu -10°C nawet w czasie bezśnieżnych zim. Nasiona najczęściej wysiewa się w rzędach co 15-20 cm na głębokość 2-3 cm. Norma wysiewu wynosi 20-40 g/10 m².

Szpinak jest wrażliwy na wahania pH gleby – na glebach zakwaszonych gorzej plonuje i gromadzi więcej azotanów w liściach. Optymalne pH, podobnie jak dla większości gatunków warzyw, wynosi 6,5-7,0. Najważniejsze zabiegi pielęgnacyjne to spulchnianie i odchwaszczanie gleby oraz organiczne ściółkowanie gleby z wykorzystaniem słomy, łętów oraz zasuszonych roślin. Zbiór szpinaku przeprowadza się od początku kwietnia do połowy maja, gdy rośliny mają 6-7 liści, jednak przed wytworzeniem pędów kwiatostanowych.

Starsze liście mają mniej witamin i mogą być bardziej gorzkie. Dodatkową zaletą uprawy ozimej, oprócz wcześniejszego zbioru, jest to, że rośliny zawierają większe ilości witaminy C w liściach, w porównaniu z roślinami uprawianymi wiosną. Polecane odmiany to: ’Olbrzym Zimowy’, ’Matador’, ’Markiza F1’ oraz ’Bolero F1’.

Zimowanie sałaty w gruncie

Sałatę uprawia się głównie z rozsady uzyskanej z siewu nasion na rozsadniku we wrześniu. Sadzenie przeprowadza się w październiku, jednak najpóźniejszy termin to druga dekada – później zwiększa się ryzyko wystąpienia przymrozków i wymarznięcia roślin. Podobnie postępujemy z endywią. Rozsadę można także produkować w wielodoniczkach – jej sadzenie jest łatwiejsze, a system korzeniowy nie ulega uszkodzeniu podczas sadzenia.

Sałata i endywia wymagają zimą osłonięcia, bo nawet pod osłoną śniegową rośliny mogą wymarznąć. Warzywa te należy racjonalnie nawozić – nawozy azotowe najlepiej stosować w dwóch dawkach, połowę przed siewem lub sadzeniem, a drugą część wiosną, jednak najpóźniej 3-4 tygodnie przed planowanym zbiorem. Do tego typu uprawy polecane są odmiany sałaty: ’Nansena’, ’Zina’, ’Marta’.

Poznaj najpopularniejsze, późne odmiany sałaty

Cebula ozima

Cebula ozima uprawiana jest z siewu nasion pod koniec sierpnia lub z sadzenia dymki w drugiej połowie września. Cebula powinna przed nadejściem mrozów wytworzyć kilka liści właściwych. Ich łodyga rzekoma powinna mieć średnicę 5-7 mm. Zbyt wczesny wysiew lub sadzenie powodują, że rośliny te przejdą proces jarowizacji i wiosną zbyt szybko zaczną tworzyć pędy kwiatostanowe. Z kolei posadzone lub wysiane za późno nie osiągną odpowiedniej dojrzałości przed nastaniem mrozów i będą bardziej wrażliwe na wymarzanie.

Do uprawy ozimej należy wybrać odmiany odznaczające się mrozoodpornością, tworzące zgrubienia cebul przy względnie niskich temperaturach i nie- mające tendencji do jarowizacji. W uprawie amatorskiej polecane są: ’Rawska’, ’Czerniakowska’, ’Fiesta’, ’Wolf F1’ i wiele innych.

Roszponka warta spróbowania

Roszponka jest ciekawym warzywem, będącym cennym uzupełnieniem jesienno-zimowej diety. Zawiera dużo witamin, zwłaszcza witaminę C, karotenów oraz mikroelementów. Jest rośliną mrozoodporną i wymarza zazwyczaj jedynie w czasie ostrych, bezśnieżnych zim. Tworzy niewielkie rozety liści o specyficznym, lekko orzechowym smaku, bardzo dobrze pasujące do sałatek. Nasiona roszponki wysiewa się od połowy sierpnia do końca września, zbiór zaś można przeprowadzać od listopada do kwietnia, w zależności od terminu siewu.

Warzywo to świetnie nadaje się do sukcesywnego zbioru. Niewykorzystane zimą i wczesną wiosną rośliny mogą posłużyć za zielony nawóz. Zaletą roszponki są także jej niewielkie wymagania glebowe, wodne i klimatyczne. Polecane odmiany to ’Etampes’ oraz ’Cavallo’.

Oto niewątpliwe zalety siewu zimowego

Pietruszki z siewu przedzimowego

Pietruszka naciowa jest głównie wykorzystywana do uprawy ozimej. Jej nasiona wysiewa się od sierpnia do połowy września. Część zagonu można po wysiewie przykryć włókniną, by przyspieszyć wzrost roślin. Tym sposobem zapewnimy sobie późną jesienią i zimą świeżą porcję zieleniny. Najczęściej uprawiane odmiany to: ’Paramount’, ’Karnaval’, ’Vita’, ’Novas’.

Pietruszka korzeniowa – w jej przypadku można zastosować tzw. siew przedzimowy. Nasiona wysiewane są w listopadzie lub na początku grudnia (’Berlińska’, ’Cukrowa’, ’Lenka’, ’Omega’) tak, by zdążyły napęcznieć, ale nie skiełkować przed nadejściem mrozów. Podobną metodę siewu stosuje się także dla marchwi (’Perfekcja’, ’Ambros’, ’Dolanka’ i wiele innych).

Dzięki temu uzyskuje się plony wcześniejsze o kilka tygodni w porównaniu z uprawą wiosenną. Niestety, uprawa ozima oraz siewy przedzimowe niosą za sobą ryzyko niepowodzenia. Do zbioru zimowego i wczesnowiosennego przeznacza się także warzywa, takie jak jarmuż, kapusta brukselska oraz por.

Mrozoodporny i zdrowy jarmuż

Jarmuż – jego nasiona wysiewa się na rozsadniku w czerwcu i lipcu, natomiast sadzi się na przełomie lipca i sierpnia. W okresie późnojesiennym oraz zimowym liście jarmużu zbiera się sukcesywnie. Podobnie jak w przypadku kapusty brukselskiej, warzywo to smaczniejsze jest po przemrożeniu, a więc zbierane na początku zimy aż do wiosny. Jarmuż jest warzywem mrozoodpornym, więc wszystkie jego odmiany nadają się do takiej uprawy.

Polecane na zbiór zimowy i wczesnowiosenny odmiany kapusty brukselskiej to: ’Ajax’ oraz ’Lunet’.

Por z zimowego warzywnika

Por zimowy uprawiany jest z rozsady wyprodukowanej na rozsadniku. Nasiona wysiewane są w czerwcu, natomiast sadzenie rozsady przypada na lipiec i sierpień. Rośliny dobrze jest zabezpieczyć przed mrozem osłonami z folii perforowanej lub włókniny. W łagodne zimy może być zbierany w miarę potrzeb, jednak pod warunkiem że gleba nie jest zamarznięta.