Autorką tekstu jest dr Katarzyna Wróblewska

Rodzina storczykowatych Orchidaceae liczy około 25 tysięcy gatunków zebranych w 750 rodzajów. Wśród tego bogactwa są nie tylko egzotyczne piękności z tropikalnych rejonów świata. Liczne gatunki (około 40) znajdziemy także w polskiej florze.

W przeciwieństwie do większości storczyków tropikalnych żyjących w koronach drzew, rodzime storczyki, np. z rodzaju kukułka Dactylorhhiza, to gatunki naziemne o kwiatach stosunkowo małych, ale zebranych w atrakcyjne kwiatostany. Wyjątkiem jest obuwik pospolity Cypripedium calceolus o niezwykłych bordowo-żółtych kwiatach przypominających tropikalne sabotki Paphiopedilum.

Ze względu na dekoracyjność większość rodzimych gatunków może być traktowana jako rośliny ozdobne, jednak spore problemy w ich uprawie w ogrodach sprawia fakt, że są roślinami chronionymi, często poważnie zagrożonymi. Nie wolno przesadzać ich ze stanowisk naturalnych, także dlatego, że zabieg ten bardzo rzadko kończy się sukcesem.

  

Coraz częściej jednak różne gatunki storczyków pojawiają się w handlu, zwłaszcza w szkółkach zachodnich, gdzie rozmnażane są in vitro. Oprócz typowych gatunków oferowane są także liczne mieszańce ogrodowe o okazalszych kwiatostanach i bardziej niezawodne w uprawie. Bogactwo storczyków powiększają gatunki obcego pochodzenia, które dobrze sprawdzają się w naszych warunkach.

Wyjątkowy obuwik pospolity

Obuwik pospolity to najbardziej niezwykły z rodzimych gatunków storczyków. Z podziemnych kłączy wyrastają wzniesione pędy dorastające do 40 centymetrów wysokości, zakończone pojedynczym kwiatem o charakterystycznej budowie. Szczególną ozdobą jest żółta rozdęta warżka i odstające, wąskie, bordowe działki okwiatu. Kwiaty pojawiają się w maju, latem pędy nadziemne obumierają.

Zanim to nastąpi, ozdobą roślin są szerokolancetowate liście o wyraźnym unerwieniu. Obuwik naturalnie występuje na obrzeżach bukowych i grabowych lasów południowej Polski. W ogrodzie należy mu stworzyć podobne warunki: lekko ocienione stanowisko oraz przepuszczalną, ale wilgotną (w razie suszy podlewamy) glebę o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym, bogatą w próchnicę.

Pozostawiony dłużej w jednym miejscu, po kilku latach tworzy ładnie rozrośnięte kępy. Oprócz obuwika pospolitego w naszych ogrodach można uprawiać inne gatunki rodzaju, np. pochodzącego z Ameryki Północnej obuwika królewskiego Cypripedium reginae o biało-różowych kwiatach czy azjatyckiego obuwika wielkokwiatowego Cypripedium macranthos o kwiatach różowobordowych. Obuwiki rozmnaża się przez podział rozrośniętych kęp na przełomie sierpniawrześnia.

 

Pozostałymi storczykami rodzimymi są gatunki z rodzaju storczyk Orchis, z wyglądu przypominające te z rodzaju kukułka. W przeciwieństwie do nich bardzo rzadko spotykane są w ogrodach, choć występują na zróżnicowanych stanowiskach. Najpopularniejszy w Polsce storczyk kukawka Orchis militaris nie jest wybredny co do miejsca uprawy. Dobrze czuje się zarówno na suchych murawach, wilgotnych łąkach, jak i w zbiorowiskach okrajkowych. Bardzo atrakcyjne, ale również nieznane jako rośliny ozdobne są buławniki, np. czerwony Cephalanterarubra.

Pozostałe interesujące odmiany rodzimych storczyków

Bletilla pasiasta Bletilla striata to kłączowy gatunek tworzący wyprostowane pędy z długimi liśćmi i purpurowymi kwiatami zebranymi po 6-8 na pędzie. Ma podobne wymagania co obuwik. Pochodząca z Chin i Japonii bletilla w najcieplejszych rejonach Polski (Pomorze, zwłaszcza Zachodnie, Dolny Śląsk) może zimować w ogrodzie pod zimowym okryciem z igliwia lub włókniny. W pozostałych rejonach bezpieczniej traktować ją jak roślinę niezimującą w gruncie – posadzoną w doniczkach dołujemy w ogrodzie, a jesienią przenosimy do zimnego, ale bezmroźnego pomieszczenia.

Jako roślinę niezimującą w gruncie możemy uprawiać też Pleione formosana (osiąga zaledwie 20 centymetry wysokości). Zakwita w maju, przed rozwojem liści. Gdy zamiera jesienią, jego pseudowbulwy przechowujemy w temp. 2-5°C.