Różaneczniki mają trzy ogromne zalety: przepiękne kwiaty, wiecznie zielone liście i, co równie ważne, są wytrzymałe na mróz. To klasyfikuje je w grupie najatrakcyjniejszych roślin ogrodowych. W okresie kwitnienia krzewy przykuwają uwagę różnorodnymi kolorami i formami kwiatów, poza sezonem ozdobione są ciemnozielonymi liśćmi. 

Malownicze różane drzewko

Botaniczna nazwa Rhododendron pochodzi z języka greckiego i w dosłownym tłumaczeniu znaczy: różane drzewo. Różaneczniki są bardzo starym rodzajem botanicznym, który jest reprezentowany przez 1000 znanych gatunków dzikich, występujących w przeważającej części w Azji. Niestety, większość z nich, ze względu na wymagania klimatyczne, nie nadaje się do uprawy w warunkach środkowoeuropejskich. Pierwsze odmiany ogrodowe, wrażliwe zresztą na zimno, otrzymano w Anglii na początku XIX w. ze skrzyżowania sprowadzonych na Wyspy Brytyjskie gatunków dzikich. Różaneczniki uprawiane w naszych ogrodach są zdrewniałymi krzewami różnej wielkości. W naturalnych siedliskach niektóre gatunki osiągają rozmiary drzew, np. Rhododendron giganteum, dorastający nierzadko do 30 metrów wysokości. W strefie arktycznej występują gatunki karłowe, takie jak Rhododendron nivale, przez większą część roku przykryte warstwą śniegu.

Wielkokwiatowe hybrydy są najliczniejszą grupą różaneczników. Podczas gdy wiele starych odmian, takich jak ‘Cunninghams White’ czy ‘Catawbiense Grandiflorum’, wykazuje silny przyrost pędów, osiągając w dojrzałej postaci do 4 metrów wysokości, nowoczesne formy hodowlane mają zdecydowanie mniejszy pokrój i bardziej zwartą koronę. Takie odmiany jak ‘Peggy’ nawet po 10 latach nie mają więcej niż metr wysokości. Zakres barw u wielkokwiatowych mieszańców jest naprawdę imponujący; z najnowszych statystyk wynika, że jest on jeszcze większy niż u róż. Paleta kolorów obejmuje nawet kwiaty niebieskie, np. u odmian ‘Blue Boy’ i ‘Peter Alan’.

Co zagraża różanecznikom?

Najczęściej spotykanym szkodnikiem różaneczników jest opuchlak truskawkowiec Otiorhynchus sulcatus. Chrząszcz ten uszkadza liście różaneczników, począwszy od maja, wygryzając „zatoki” na brzegach liści. Opuchlaki prowadzą nocny tryb życia, dlatego w ciągu dnia nie zauważymy ich na roślinach. Samice składają jaja w podłożu pod roślinami. Wylegające się larwy uszkadzają korzenie i szyjkę korzeniową różaneczników.

Różaneczniki do małych ogrodów

Mieszańce Yakushimanum to bardzo dobra propozycja dla wszystkich tych, którzy nie dysponują w ogrodzie zbyt dużą powierzchnią uprawną. Są one mniejsze niż mieszańce wielkokwiatowe, lepiej znoszą warunki panujące na suchych słonecznych stanowiskach i wykazują tolerancję względem wapnia. Wybór dostępnych odmian nie jest wprawdzie wielki, niemniej jednak i tak jest w czym wybierać. Mieszańce mają kwiaty w różnych barwach – od białej, przez różowoczerwoną i jasnoczerwoną, do jasnożółtej. Mogą być również dwubarwne. Kolory te zmieniają się w miarę rozwoju kwiatów. Kwiatostany są duże, złożone z 16-18 kwiatów. Oprócz kwiatów dużą wartość ozdobną mają także ich liście – u niektórych odmian młode listki pokryte są delikatnym włoskowatym nalotem w kolorach od srebrzystobiałego do brązowoczerwonego.

Gatunki dzikie są bardzo dużą, trudną do opisania grupą różaneczników, w której znajdują się krzewy o przeróżnych cechach rozwojowych.

Wspólne dla nich jest to, że nie przeszły wielu hodowlanych manipulacji, toteż od lat zachowują ów ponadczasowy, rozpoznawalny, tajemniczy wygląd. Od nich to, oprócz rodzaju jakuszimańskiego, wzięło swój początek wiele mieszańców wielkokwiatowych. Należą do nich m.in. różanecznik fioletowy Rhododendron catawbiense, którego wartość dekoracyjna i duża mrozoodporność zadecydowały o tym, że odegrał bardzo dużą rolę w późniejszej hodowli odmian ogrodowych; różanecznik Smirnowa R. Smirnowii, mający skromniejsze wymagania glebowe i znaczną wytrzymałość na suszę; różanecznik olbrzymi Rhododendron maximum, kwitnący dużo później, w drugiej połowie lata, co jest rzadkością u krzewów tego rodzaju; różanecznik kaukaski Rhododendron caucasicum lubi miejsca pod osłoną sosen i brzóz, nie znosi suszy; różanecznik pontyjski Rhododendron ponticum; różanecznik Forresta odmiana rozesłana Rhododendron forresti var. repens; różanecznik Williamsa Rhododendron williamsianum.

Azalie to także różaneczniki, ale przeważnie z sezonowymi liśćmi. Najwartościowszych i najodporniejszych odmian najlepiej szukać wśród mieszańców z grupy Knap Hill, które wyróżniają się kwiatami w kolorach żółtym, czerwonym, pomarańczowym i różowym. Azalia japońska Rhododendron obtusum zachowuje część liści także zimą i jest idealnym krzewem do małych ogrodów. W okresie kwitnienia, który przypada na maj-czerwiec, krzewy wydają tak dużo kolorowych kwiatów, że drobne liście i pędy są niemal niewidoczne.