Wrzos pospolity Calluna vulgaris to popularna krzewinka naturalnie rosnąca na całym obszarze Polski – od gór po wydmy nad Bałtykiem. Typowy gatunek rośnie najczęściej w lasach widnych lub na ich skraju, na piaszczystych, suchych, wręcz bardzo jałowych stanowiskach.

W ogrodzie wybieramy dla wrzosów słoneczne i możliwie suche miejsce, najlepiej o umiarkowanie wilgotnej glebie. Krzewinki nie tolerują gleby podmokłej, ciężkiej, zlewnej – na takiej szybko zasychają, żyjąc jeden, dwa sezony. Jeżeli bardzo upieramy się przy założeniu ogrodu wrzosowego w tak trudnym miejscu, koniecznie pamiętajmy o wypiętrzeniu rabaty przynajmniej o 20–30 cm. Przedtem zastosujmy drenaż grubości 10 cm, rozkładając warstwę żwiru na przekopanej i wyrównanej wcześniej glebie. Na rozłożony drenaż rozsypujemy 20-cm warstwę uprawnej ziemi. W ogrodach o korzystnych właściwościach glebowych drenaż nie jest konieczny, wystarczy tylko przekopać glebę, która powinna charakteryzować się dość dużą zawartością materii organicznej, czyli kwaśnego torfu, lub wcześniej przekompostowanych liści dębowych, igliwia ze świerka sosny, torfu, drobnej kory oraz trocin. Komponenty te kompostuje się rok, systematycznie mieszając je co 2–3 miesiące. Kwaśny odczyn to podstawowy warunek, jaki należy spełnić przy uprawie wrzosów. Oczywiście, w miejscu, gdzie planujemy wrzosowisko, musimy usunąć trwałe chwasty, jak perz, mniszek, ostrożeń, zwalczając je herbicydem totalnym.

Po przygotowaniu gleby możemy przystąpić do sadzenia roślin. Krzewinki najładniej komponują się w grupach z jednej odmiany, wówczas efekt kolorystyczny jest doskonale widoczny.

Na 1 m² najlepiej posadzić 10 roślin, które były uprawiane w małych doniczkach P9. Przed posadzeniem moczymy korzenie w wodzie przez dwie godziny, następnie je rozluźniamy. Bardzo istotne jest, aby posadzić wrzosy na tej samej głębokości, na jakiej rosły w doniczkach. Płytkie sadzenie powoduje przemarznięcie systemu korzeniowego. Przed posadzeniem warto zastosować również mikoryzę dla roślin wrzosowatych, wówczas korzenie po namoczeniu zanurzamy w rozpuszczonej mikoryzie. Dodatek grzybów mikoryzowych przyczynia się do lepszego wzrostu roślin, wrzosy są również lepiej przystosowane do niekorzystnych warunków środowiskowych.

Po posadzeniu krzewinek możemy na wrzosowisku pozostawić inne małe rośliny wrzosowate, jak wrzosiec czerwony z licznymi odmianami, wrzosiec bagienny naturalnie występujący na torfowiskach. Ciekawe będą również wrzosiec popielaty, wrzosiec darlejski wrzosiec rozpierzchły, wrzosiec Watsona, wrzosiec Williamsa. Interesujące towarzystwo zapewnią brukentalia ostrolistna kwitnąca od maja do sierpnia, dabecja kantabryjska, golteria rozesłana o ładnych owocach, różne odmiany pierisa japońskiego i kalmii wąskolistnej, mącznica lekarska oraz modrzewnica zwyczajna. Bardzo atrakcyjnie podczas kwitnienia (w kwietniu i maju) będą się prezentowały karłowe odmiany różaneczników, jak różanecznik gęsty, dzwonkowato-kwiatowy, oraz liczne odmiany różanecznika japońskiego. Koniecznie pamiętajmy o owocowych odmianach borówki czerwonej (brusznicy) z odmianami ‘Korale’ i‘Red Pearl’ o dużych owocach.

W handlu mamy do wyboru dziesiątki odmian wrzosów, w polskich kolekcjach i szkółkach obecnie uprawianych jest około 250. W szkółkach rozmnażanych jest 70 najpopularniejszych i odpornych oraz co roku liczne nowe pochodzące z selekcji i hodowli. Odmiany różnią się terminem kwitnienia, te najwcześniejsze rozwijają swe kwiaty już w czerwcu, jak na przykład ‘Alba Praecox’, ‘Tib’, a te późne, jak na przykład ‘Stefanie’, dopiero w październiku i listopadzie. Różnią się również wysokością – od bardzo wysokich, dorastających do 70 cm, jak ‘Hollandia’, do niskich, okrywowych, jak ‘Mrs. Ronald Gray’ wysokości 10 cm. Mają także różną barwę kwiatów i ich wypełnienie – od pełnych do pąkowych, są i takie, które nie rozwijają kwiatów. Pełne kwiaty mają odmiany ‘Kinlochruel’ i ‘My Dream’. Barwa liści jest również podstawową cechą rozpoznawczą wielu odmian. Są odmiany o liściach w różnych odcieniach zieleni, jak na przykład ‘Hammondii’ o intensywnie zielonych liściach’, szarych – ‘Dart’s Silver Rocket’, ‘Jan Dekker’, ‘Velvet Fascination’, ‘Silver Knight’, żółtych – ‘Aurea’, ‘Boscoop’, ‘Carngold’, ‘Dart’s Parrot’, ‘Gold Haze’, ‘Beoley Gold’, ’Golden Carpet’, ‘Cotswood Gold’, ‘Firefly’, ‘Winter Red’. Te barwne odmiany doskonale sprawdzą się w wielu atrakcyjnych roślinnych kompozycjach.

 

Towarzystwo dla wrzosów

Dla urozmaicenia rabaty wrzosowej dobrze jest posadzić kilka wyższych drzew i krzewów ozdobnych dostosowanych wymaganiami do wrzosów. Doskonale będą komponowały się kolumnowe odmiany cisa pospolitego i pośredniego, jałowca pospolitego w odmianach ‘Sentinel’, ‘Arnold’, ‘Gold Cone’. Równie dobrze sprawdzą się niskie odmiany sosny górskiej, jak na przykład ‘Mops’, ‘Gnom’, i szczepione karłowe odmiany modrzewia europejskiego ‘Kórnik’ oraz ‘Repens’. Ozdobne będą również niskie jałowce, np. jałowiec pospolity ‘Grin Caropet’, oraz odmiany jałowca płożącego. Na wrzosowisku nie może zabraknąć traw, takich jak niskie odmiany miskanta chińskiego ‘Silberturm’, trześlica trzcinowata oraz kostrzewa sina, owcza.

 

Pielęgnacja wrzosowiska

Pielęgnacja wrzosowiska polega na corocznym uzupełnianiu kwaśnego podłoża, najlepiej kwaśnym torfem, oraz na ściółkowaniu roślin rozdrobnioną korą sosnową. Bardzo ważne jest niestosowanie nawozów szybko działających, czyli łatwo rozpuszczalnych w wodzie, bo powodują wypadanie całych roślin. Wrzosy mają bardzo skromne wymagania pokarmowe, dlatego powinno się stosować nawozy wolno działające wieloskładnikowe, jak mączka kostna, mączka rogowa wzbogacona mikroelementami. Stosuje się je w dawce 30–50 g na 1 m². Przez następne 2 lata prowadzenia wrzosowiska systematycznie go odchwaszczamy, pamiętając, aby nie odsłaniać korzeni roślin. Przed nadejściem chłodów zimowych okrywamy rośliny stroiszem lub siatką cieniującą. Okrycie będzie chronić rośliny przed wysuszeniem i przemarznięciem późną jesienią i zimą. Istotnym zabiegiem pielęgnacyjnym jest przycinanie u wrzosów przekwitłych kwiatostanów, najlepiej od końca kwietnia do połowy maja, skracając pędy tylko o długość kwiatostanów. Pozwoli to na lepsze rozgałęzienie krzewinek i ładniejsze kwitnienie.

 

Ciekawe odmiany pąkowe

Ciekawą odmianą wrzosów są tzw. odmiany pąkowe, nieotwierające się. Dzięki temu nie starzeją się szybko i dłużej pozostają ozdobne, aż do 3 miesięcy. Są doskonałymi krzewinkami do dekoracji jesiennych balkonów i tarasów. Sadzone są także jako rośliny sezonowe. Popularnymi odmianami pąkowymi o białych kwiatach są ‘Alicia’, ‘Melanie’, ‘Sandy’, ‘Klaudia’, ‘Maria’ i Martha’. Inne odmiany pąkowe to ‘Alexandra’ – czerwona, ‘Annelise’ – jasnofioletowa, ‘Anette’ – różowa, ‘Aphrodite’ – czerwona, ‘Arabella’ – czerwona, ‘Bonita’ – czerwona, ‘Dark Beauty’ – jasnoczerwona, ‘Golden Wonder’ – różowa, ‘Marleeen’ – różowa, ‘Nele’ – ciemnoróżowa, ‘Nina’ – ciemnoróżowa, ‘Perestrojka’ – czerwona, ‘Plantarium’ – różowa, ‘Red Favorite’ – łososiowoczerwona i ’Verena’ – jasnofioletowa